Pierwsze historyczne dokumenty wspominają o Sadownem już na początku XIV wieku - opowiada Janusz Urbankowski z miejscowego muzeum. - Te z XVI wieku potwierdzają, że wieś była uposażeniem Kapituły Kolegiaty Warszawskiej św. Jana Chrzciciela. W pierwszej ćwierci XVI wieku zbudowano w niej drewniany kościół dla ponad 100 zamożnych mieszkańców.

Dziś Sadowne liczy ok. 3 tys. obywateli, parafia zaś - blisko 7 tys. Obecna, imponująca świątynia powstała z początkiem XX wieku. Jak wynika z dokumentów i opracowań historycznych, wieś Sadowne „od zawsze” była bardzo zaangażowana patriotycznie. Jej mieszkańcy brali udział w ważnych wydarzeniach historycznych. Zarówno w XIX-wiecznych powstaniach i w wojnie 1920 r., jak również w obu wojnach światowych i w Powstaniu Warszawskim. Społeczność Sadownego, podobnie jak kilkunastu wiosek należących do parafii, skutecznie wygoniła komunistów z urzędów w wyborach 1989 r. Na przestrzeni ostatnich lat zdecydowane poparcie w wyborach zdobywa tu prawica. Również w ostatnich: prezydenckich i parlamentarnych.

Skarga „na ducha” Piotra Skargi

Przed dwoma laty wikarym w tej prastarej parafii pw. św. Jana Chrzciciela został absolwent Wyższego Seminarium Duchownego w Drohiczynie ks. Tomasz Duszkiewicz. Kapłan od 7 lat, urodzony w podlaskich Sarnakach. Wysoki, uśmiechnięty. Zaangażowany ewangelizator. Myśliwy i kapelan łowców. W ostatnie święto narodowe, 11 listopada, podczas trzech porannych Mszy św. głosił kazanie, nawiązując do spuścizny jezuity, filantropa ks. Piotra Skargi - uczonego, pierwszego rektora Uniwersytetu Wileńskiego, nadwornego kaznodziei króla Zygmunta III Wazy, nierzadko krytycznego wobec ówczesnych rządzących.

Również ks. Tomasz w swoim listopadowym kazaniu chwalił to, co było dobre w ostatnim dwudziestoleciu, i ganił to, co było naganne w dokonaniach polityków. Mówił o państwie prawa i o łamaniu prawa, a także o grzechach jawnych, jak np. kłamstwa marszałek Sejmu Ewy Kopacz w sprawie Smoleńska. Nie pominął też policji, zarówno krajowej, jak i miejscowej, która „szczególną troską objęła” wyjeżdżających z okolicznych miejscowości na warszawską wrześniową manifestację w obronie Radia Maryja i Telewizji Trwam. Ksiądz wikary podkreślał, że policjanci powinni zająć się prawdziwymi aferzystami, a nie być jak „ci z Łochowa”, którzy „ścigają babcie z różańcami w ręku i młodzież wybierającą się na marsz w obronie Telewizji Trwam tylko dlatego, że chcą chrześcijańskiej Polski”. Jak wyjaśniał później w Sejmie ks. Duszkiewicz, podczas kazania mówił „wszyściutko uczciwie”.

Również wierni z parafii zapewniają, że ks. Tomasz „powiedział kazanie tak jak zwykle”. Nawoływał rodaków, by się nie kłócili, bo kłótnia do niczego dobrego nie prowadzi. Podawał przykłady walki z krzyżem prowadzonej przez niektórych parlamentarzystów. I nie krył oburzenia, gdy mówił, że w kraju jest dużo niesprawiedliwości.

Proszę księdza, tak nie wolno

W trzy dni po niedzieli 11 listopada ks. Duszkiewicz pojechał odwiedzić swojego chorego proboszcza w jednym z powiatowych szpitali. Ledwie zdążył zamienić z nim kilka zdań, gdy w sali rehabilitacyjnej pokazała się „władza” z Łochowa - komendant i zastępca komendanta posterunku. Podczas rozmowy z ks. Tomaszem powiedzieli, że „kazanie komuś się nie podobało i kogoś zabolało”. Pouczyli księdza, że „tak nie wolno” mówić ani na władzę, ani na policję. Wreszcie zażądali, aby ksiądz podczas kolejnego niedzielnego kazania odwołał i sprostował to, co powiedział 11 listopada. Ks. Tomasza najpierw „zamurowały”, a później zirytowały pouczenia policjantów. Uznał, że w wolnej Polsce zostały naruszone jego prawa. Postanowił więc podzielić się swoim spostrzeżeniem z innymi. W parafii o wydarzeniu zrobiło się głośno. Rozdzwoniły się telefony. Dzwonili parafianie, ale też i prasa. Do księdza. Na policję. Dziennikarz „Gazety Polskiej Codziennie” uzyskał potwierdzenie od rzecznik prasowej Mazowieckiego Komendanta Wojewódzkiego Policji, że księdza faktycznie odwiedzili dwaj policjanci. Zrobili ze spotkania notatkę, że ksiądz „został pouczony”, żeby w przyszłości „nie mówił nieprawdy”. Kilka dni później ta sama rzecznik poinformowała, że wizyta policjantów była „prywatna”. Jednak nikt nie zaprzeczył, iż z „prywatnego” spotkania policjanci sporządzili notatkę.

Boleśnie aktualny ks. Skarga

- Zupełnie nie rozumiem, dlaczego policja zaangażowała się w to kazanie ks. Tomasza - zastanawia się Marek Gajewski, przedsiębiorca i radny z Sadownego. - Kazał jej ktoś czy co? Byłem na tej Mszy św. i nie padło podczas kazania żadne słowo, które mogłoby kogoś urazić. Ot, normalne kazanie niedzielne, z pewnymi spostrzeżeniami natury społecznej. Podobne do kazań księdza proboszcza, który, niestety, jest jeszcze w szpitalu. Ks. Tomasz jest patriotą. Patrzy, obserwuje i widzi, co się w Polsce dzieje. Choć jest młodym człowiekiem, ma tu autorytet i jest postacią godną naśladowania. Ludzie w naszej wsi są zdziwieni, że ktoś mógł się przyczepiać do takiego kazania.

W obronie księdza stanęli radni powiatu węgrowskiego, w którego granicach leży Sadowne. W piśmie, m.in. do Ministra Spraw Wewnętrznych, napisali: „(…) Działania policjantów z Komisariatu w Łochowie, będącego w strukturach KPP w Węgrowie, uważamy za skandaliczne i całkowicie naganne oraz naruszające konstytucyjny porządek prawny w naszej Ojczyźnie. Postępowanie funkcjonariuszy policji wywołało u księży oraz mieszkańców naszej społeczności głębokie poruszenie i niepokój poprzez podobieństwo do metod stosowanych przez Milicję Obywatelską w czasach PRL wobec Kościoła i kapłanów (…)”.

„Sprawa księdza” została poruszona również na posiedzeniu Komisji Bezpieczeństwa powiatu węgrowskiego 4 grudnia. - Obradowaliśmy nad przyjęciem programu „bezpieczny powiat” - mówi Marek Renik, radny powiatu węgrowskiego, a zarazem mieszkaniec Sadownego. - Na posiedzeniu było kilku policjantów, w tym zastępca komendanta powiatowego policji w Węgrowie - komisarz Mirosław Olszewski, a także komendant posterunku w Łochowie - podkomisarz Michał Tontarski, jeden z tych, którzy odwiedzili księdza. Przedstawiliśmy też skargę staroście. Niestety, nadal stanowisko policji jest takie, że nie było to żadne nękanie, tylko „prywatna wizyta policjantów u proboszcza, gdzie spotkali wikarego”. Podczas dyskusji zadałem pytanie, dlaczego więc, skoro była to prywatna wizyta, zrobiono z niej notatkę. Odpowiedzieli, że tak można. Natomiast już po zakończeniu posiedzenia komisji, w trakcie rozmowy, pojawił się też wątek pytań stawianych wyjeżdżającym na wrześniową manifestację poparcia dla Telewizji Trwam. Policjanci twierdzili, że i w tym przypadku nie przekroczyli swoich uprawnień, bo były to standardowe działania podejmowane wobec wszystkich obywateli. Ale najbardziej niepokojące jest dla mnie w tym wszystkim to, że oni nie chcą przyznać się do błędu, tylko… nam zarzucają, że robimy aferę.

Dwa tygodnie po całym wydarzeniu pieśniarz Paweł Piekarczyk zorganizował w Łochowie pikietę przed komisariatem, gdzie pracują obaj policjanci. Wzięło w niej udział blisko 50 osób, w tym przewodniczący Klubu „Gazety Polskiej” w Łochowie i radny miejski Robert Gołaszewski. - Wydała nam się ta pikieta tym bardziej konieczna i ważna, że ks. Tomasz Duszkiewicz wyraził troskę o los naszej Ojczyzny. Nie jest bowiem prawdą, że policjanci przeprowadzali rutynowe sprawdzanie autokarów podczas wyjazdów na manifestację w obronie Telewizji Trwam. Do mnie np. dzwoniono z posterunku w sprawie naszego wyjazdu. Byłem tym zdziwiony. Myślałem, że ktoś sobie żartuje. Poszedłem więc na posterunek. Pytano mnie o to, ile osób wyjeżdża, o której godzinie i jaki jest numer rejestracyjny naszego autobusu... Byłem wtedy bardzo zajęty i dałem sobie spokój z dociekaniem, po co to policji potrzebne. Jednak uważałem, że było to co najmniej dziwne.

Radny podkreślił, że podczas pikiety odmówiono Różaniec i „Wieczne odpoczywanie…” za policjantów, którzy zginęli w kraju i za granicą. Wręczono również protest komendantowi posterunku policji w Łochowie, który odwiedził ks. Duszkiewicza. Napisano w nim m.in.: „(…) Wyrażamy stanowczy protest przeciwko Pańskim działaniom wymierzonym w ks. Tomasza Duszkiewicza z Sadownego. Ks. Tomasz w wygłoszonym w dniu Święta Narodowego 11 listopada kazaniu, przywołując słowa ks. Piotra Skargi, wyraził troskę o los naszej Ojczyzny i wskazał, że słowa tego wielkiego kaznodziei są nadal, wobec sytuacji w dzisiejszej Polsce, boleśnie aktualne. Przekonanie o aktualności przesłania ks. Piotra Skargi jest w Polsce powszechne i niekwestionowane, niezależnie od wyznawanych poglądów politycznych, bowiem uchwałą Sejmu RP z dnia 16 września 2011 r. rok 2012 został ustanowiony Rokiem ks. Piotra Skargi (...)”.

* * *

… Żadna konstytucja jak do tej pory nie pozbawiła [księży] prawa do wypowiadania słowa, do precyzowania swoich myśli. I to nie tylko w aspekcie teologicznym, ale również w aspekcie obywatelskim. To nie kto inny, jak duchowni na przestrzeni dziejów troszczyli się o swoje państwo, o swój naród. To dzięki Kościołowi, dzięki duchownym naród polski przetrwał najciemniejsze wieki, nie utracił swojej tożsamości. Dlatego też zrozumiałe jest, że przedstawiciele Kościoła interesują się tym, co dzieje się w państwie polskim, i mają pełne i moralne prawo zwracać uwagę na to, co złe (…).
Stanisław Piotrowicz, senator PiS, wypowiedź podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Obrony Demokratycznego Państwa Prawa, listopad 2012

… Przykład idzie z góry i być może ten incydent, który spotkał księdza [Tomasza Duszkiewicza], bierze się stąd, że generalnie szeroko pojęta władza publiczna czuje, że tak można postępować. Dwa lata temu, w rocznicę odzyskania niepodległości - 11 listopada np. na Mszy św. rocznicowej w katedrze polowej świeżo upieczony prezydent Bronisław Komorowski publicznie, przy świadkach, skrytykował kazanie ks. Żarskiego, prawdopodobnie uniemożliwiając mu potem objęcie funkcji biskupa polowego. (…). W rocznicę katastrofy smoleńskiej - 10 kwietnia 2011 r. na Mszy św. w katedrze warszawskiej, w której brała udział władza obecnie rządząca, też były nieprzyjemne reakcje na niektóre wątki kazania wygłaszanego wówczas przez jednego z biskupów. I wreszcie mamy przypadek ks. Tomasza. Sytuacja jest zatem szersza. Ona bierze się stąd, że mamy do czynienia z władzą, która uważa, iż ma monopol na domenę władzy. A jeżeli jest jakaś instytucja taka jak Kościół, która ośmiela się oceniać z punktu widzenia moralnego poczynania władzy, to ta władza traktuje to jako nadużycie (…).
Jarosław Sellin, poseł PiS, wypowiedź podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Obrony Demokratycznego Państwa Prawa, listopad 2012