Żałobne głosy dzwonów, unoszące się w sobotę 29 grudnia 2012 r. w godzinach porannych nad prastarym grodem przemyskim, wieściły zgon długoletniego pasterza przemyskiego (1965-93) a zarazem wybitnego męża stanu i patrioty polskiego - arcybiskupa seniora Ignacego Tokarczuka. Odszedł do Domu Ojca po zasłużoną nagrodę jeden z ostatnich już biskupów „niezłomnych” okresu komunistycznego, który wespół z wielkim Prymasem Tysiąclecia kard. Stefanem Wyszyńskim oraz arcybiskupem krakowskim kard. Karolem Wojtyłą (późniejszym papieżem Janem Pawłem II), przez długie lata mężnie bronił Kościoła i Narodu przed zniewoleniem przez zbrodniczy reżim ateistyczny narzucony siłą Polsce przez Sowietów po II wojnie światowej.

Arcybiskup Ignacy Tokarczuk urodził się 1 lutego 1918 r. na dawnych Kresach Wschodnich, w Łubiankach Wyższych k. Zbaraża w archidiecezji lwowskiej. Po maturze złożonej w maju 1937 r. w Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Zbarażu wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego we Lwowie. Studia odbywał na wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza. Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu miasta przez Sowietów ukrywał się przez kilka miesięcy przed poborem do Armii Czerwonej, a następnie powrócił do Lwowa, gdzie kontynuował studia w konspiracyjnym seminarium. Święcenia otrzymał 21 czerwca 1942 r. we Lwowie z rąk bp. Eugeniusza Baziaka. Pracował jako wikariusz w parafii Złotniki, gdzie 22 lutego 1944 r. cudem uniknął śmierci z rąk ukraińskich nacjonalistów (OUN-UPA). Schronił się we Lwowie i tam podjął pracę duszpasterską w parafii św. Marii Magdaleny oraz w kościele filialnym w dzielnicy Kulparków. Po ponownym zagarnięciu Lwowa przez Sowietów ekspatriował się wraz z parafianami w listopadzie 1945 r. do Katowic, gdzie od grudnia był wikariuszem w tamtejszej parafii Chrystusa Króla.

W latach 1946-51 odbył studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w Lublinie. Początkowo studiował w Studium Zagadnień Społecznych i Gospodarczych Wsi przy Wydziale Ekonomii i Prawa KUL, następnie na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej. W tym samym okresie tworzył parafię Łebunia k. Lęborka na Warmii. W 1951 r. uzyskał tytuł doktora filozofii na podstawie rozprawy „Zależność rozwoju indywidualno-społecznego człowieka od dóbr materialnych w nauce św. Tomasza z Akwinu”. Był przez rok asystentem na Wydziale Filozofii KUL. W związku ze wzmagającymi się represjami komunistycznymi wobec KUL-u opuścił uczelnię i w 1952 r. wyjechał do Olsztyna, gdzie był wykładowcą w Warmińskim Wyższym Seminarium Duchownym („Hosianum”) i równocześnie pomagał w duszpasterstwie w Orzechowie i w Pluskach. W latach 1954-57 był proboszczem w Gutkowie, a następnie do 1962 r. duszpasterzem akademickim w Wyższej Szkole Rolniczej i Wyższej Szkole Pedagogicznej w Olsztynie.

W 1962 r. ks. Tokarczuk powrócił do Lublina, gdzie został adiunktem Katedry Teologii Pastoralnej KUL. Tu, 3 grudnia 1965 r., w trakcie przygotowywania rozprawy habilitacyjnej, zastała go nominacja papieska na biskupa przemyskiego. Konsekracji udzielił mu 6 lutego 1966 r. w katedrze przemyskiej Ksiądz Prymas kard. Stefan Wyszyński. Jako zawołanie biskupie przyjął słowa „Deus Caritas” (Bóg Miłością). 16 lutego 1967 r. bp Tokarczuk wszedł w skład Komisji Głównej Episkopatu Polski. Od 1967 należał do Komisji Episkopatu ds. Duszpasterstwa Ogólnego i Komisji Budowy Kościołów. Przewodniczył Komisji „Justitia et Pax” (1970-72). Włączenie go w 1967 r. przez prymasa Wyszyńskiego do Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu wywołało długoletni konflikt z władzami, co spowodowało zamrożenie prac Komisji do 1980 r.

Władze komunistyczne postrzegały abp. Ignacego Tokarczuka za jednego z głównych swoich przeciwników, obok kard. Stefana Wyszyńskiego i kard. Karola Wojtyły. Było to następstwem Jego niezmiennej postawy życiowej, iż „należy bardziej słuchać Boga niż ludzi”. Ksiądz Arcybiskup zdawał sobie doskonale sprawę z tego, jakie zagrożenia niosą za sobą rządy komunistyczne w Polsce, dlatego też czynił wszystko, ażeby postawić tamę odgórnej ateizacji społeczeństwa oraz zniewalaniu i niszczeniu Narodu w imię obcych interesów i ideologii. Podczas trwających niemal 28 lat rządów w diecezji przemyskiej inspirował wieloraką działalność duszpasterską i organizacyjną. Dążąc do ożywienia życia religijnego zabiegał o ułatwienie wiernym dostępu do kościołów. Stało się to jednym z głównych priorytetów Jego działalności biskupiej. Ponieważ władze komunistyczne nie godziły się na budowę nowych świątyń i domów parafialnych, pozostało budownictwo tzw. „nielegalne”, które w diecezji przemyskiej miało charakter masowy i stało się jej wyróżnikiem w skali całego kraju. Tego nurtu nie zdołały zatrzymać drakońskie represje administracyjne stosowane konsekwentnie przez reżim wobec księży i wiernych. W rezultacie w okresie rządów abp. Tokarczuka wzniesionych zostało w diecezji przemyskiej bez zgody władz blisko 400 kościołów parafialnych i filialnych oraz kilkaset domów katechetycznych. Nadto do kultu przywróconych zostało wiele opuszczonych niszczejących cerkwi. Na tej bazie powstało w diecezji przemyskiej w latach 1966-93 ponad 220 nowych parafii. Celem zintensyfikowania duszpasterstwa Ksiądz Arcybiskup dokonał 27 stycznia 1978 r. podziału diecezji na 10 okręgów (archiprezbiteraty), w których obrębie koordynowane były programy duszpasterskie i promowana jedność kapłańska.

Ksiądz Arcybiskup zabiegał o wysoki poziom intelektualny i duchowy księży. Na początku lat 80. XX wieku zobowiązał wszystkich przyjmujących święcenia kapłańskie do uzyskania magisterium z teologii na KUL w Lublinie. Z Jego inicjatywy na początku lat 80. wzniesiony został w Przemyślu nowy gmach Seminarium Duchownego przeznaczony na cele dydaktyczne. Doceniając wysiłek duszpasterski podległych sobie księży, reaktywował za zgodą kard. Stefana Wyszyńskiego kapituły kolegiackie w Jarosławiu i Brzozowie, do których włączał szczególnie zasłużonych duchownych. Do ważniejszych wydarzeń duszpasterskich okresu Jego rządów w diecezji należały: Wielka Nowenna i obchody Millenium Chrztu Polski, oraz Peregrynacja kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. W czerwcu 1991 r. miała miejsce historyczna wizyta Ojca Świętego Jana Pawła II w diecezji (w Rzeszowie i Przemyślu), podczas której Papież beatyfikował byłego biskupa przemyskiego Józefa Sebastiana Pelczara (1900-24).

Arcybiskup Tokarczuk wspierał rozmaite inicjatywy społeczne, w tym również kulturę niezależną. W 1988 r. powołał Diecezjalną Radę Kultury. Inspirował różne niezależne inicjatywy oddolne w dziedzinie kultury i oświaty, m.in. Dni Kultury Chrześcijańskiej. W 1987 r. reaktywował wydawane przed II wojną światową diecezjalne pismo „Rola Katolicka” (jawne, ale nielegalne); w 1988 r. powołał Diecezjalną Radę Kultury. Od połowy lat 70. minionego stulecia utrzymywał kontakty ze środowiskami opozycyjnymi, wspierał działania opozycji antysystemowej, m.in. KOR, ROPCiO, niezależny ruch chłopski, a od 1980 r. „Solidarności” robotników i rolników. Po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 r. wspierał duchowo i materialnie członków „Solidarności”. Z Jego inicjatywy i za Jego aprobatą powstały w diecezji komitety, które udzielały pomocy materialnej i prawnej osobom represjonowanym i ich rodzinom.

Ksiądz Arcybiskup nie szedł nigdy na kompromis ze złem, z reżimem komunistycznym, który traktował jako wrogi zarówno chrześcijaństwu, jak i człowiekowi. Za swoją bezkompromisową postawę w obronie Kościoła katolickiego i praw człowieka w okresie PRL-u był wielokrotnie i przy różnych okazjach szykanowany i szkalowany przez Służbę Bezpieczeństwa. Na Jego temat władze komunistyczne rozpowszechniały nieprawdziwe informacje. W czasie procesu toruńskiego po zabiciu Sługi Bożego ks. Jerzego Popiełuszki posunięto się do oskarżenia go o kolaborację z Niemcami w okresie II światowej w parafii Złotniki, gdzie pełnił posługę wikariusza. Władze komunistyczne, mszcząc się na niezłomnym pasterzu, przez szereg lat dezorganizowały studia seminaryjne, kierując corocznie po kilkudziesięciu alumnów do specjalnych jednostek wojskowych kleryckich (m.in. Bartoszyce, Brzeg, Szczecin), gdzie poddawano ich nasilonej indoktrynacji ateistycznej. Wielokrotnie pojawiały się też próby odsunięcia go od rządów diecezją. Reżim, chcąc doprowadzić do Jego usunięcia z biskupstwa kierował oskarżenia także do Watykanu, sugerując, że jest on głównym przeciwnikiem „normalizacji” pomiędzy Państwem a Kościołem.

Papież Jan Paweł II obdarzył Księdza Biskupa 3 czerwca 1991 r. godnością arcybiskupa ad personam, natomiast 25 marca 1992 r. podniósł go do godności arcybiskupa metropolity przemyskiego. Kiedy Ksiądz Arcybiskup osiągnął wiek 75 lat, Jan Paweł II przyjął 17 kwietnia 1993 r. Jego rezygnację z urzędu i przeniósł go w stan spoczynku. Obrana przez abp. Ignacego Tokarczuka droga niewątpliwie przyczyniła się do uzyskania przez Polskę niepodległości oraz obrony pełnej suwerenności Kościoła przemyskiego. Ta Jego postawa została wielokrotnie doceniona. W 2006 jako pierwszy absolwent KUL-u miał na macierzystej uczelni uroczyste odnowienie doktoratu, równoznaczne z przyznaniem tytułu doktora honoris causa. Posiadał także tytuł doktora honoris causa Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, przyznany w 1991 r. i Uniwersytetu Rzeszowskiego, w 2009. Natomiast 1 czerwca 1996 r. otrzymał nagrodę imienia Stefana Kardynała Wyszyńskiego za bezkompromisową służbę prawdzie. W 2003 r. został odznaczony medalem Polonia Mater Nostra Est. 3 maja 2006 r. został udekorowany przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej prof. Lecha Kaczyńskiego najwyższym odznaczeniem państwowym Orderem Orła Białego. Od 21 maja 2007 do lutego 2009 r. zasiadał w kapitule tego Orderu.

Arcybiskup w ostatnich latach bolał szczególnie nad tym, że sprawy publiczno-społeczne w Polsce po 1989 r. idą w złym kierunku, że ci, którzy doszli do władzy „na plecach” robotników i chłopów odwrócili się w dużej części od nich. Solidaryzował się do końca życia z ludźmi marginalizowanymi, z „moherowymi beretami” pogardzanymi przez tzw. „elity”. Widział ogromną rolę, jaką w ewangelizacji społeczeństwa polskiego i jego upodmiotowieniu (społeczeństwo obywatelskie) spełniają niezależne media - zwłaszcza Radio Maryja i Telewizja „Trwam” oraz prasa katolicka.

Ksiądz Arcybiskup mieszkał do śmierci w Przemyślu. Zmarł 29 grudnia 2012 r. 2 stycznia 2013 r. Spoczął w podziemiach archikatedry przemyskiej.