Wiemy z relacji ewangelicznych, że po śmierci Pana Jezusa złożono Jego ciało w grobie. Na trzeci dzień Pan nasz zmartwychwstał. Wyszedł w swoim uwielbionym ciele z grobu. Pusty grób jest materialnym świadkiem zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią. Ewangelista Marek w 16. rozdziale podaje, że Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba, i Salome weszły do grobu i ujrzały młodzieńca i bardzo się przestraszyły. On rzekł do nich: „Nie bójcie się! Szukacie Jezusa z Nazaretu, ukrzyżowanego; powstał, nie ma Go tu. Oto miejsce, gdzie Go złożyli”. Podobnie do grobu udali się uczniowie Piotr i Jan. Piotr i Jan także nie zastali tam ciała Jezusa. Oni pierwsi odbyli pielgrzymkę do grobu Jezusa. W 20. rozdziale Ewangelii według św. Jana czytamy: „Kiedy (św. Jan) się nachylił, zobaczył leżące płótna, jednakże nie wszedł do środka. Nadszedł potem także Szymon Piotr, idący za nim. Wszedł on do wnętrza grobu i ujrzał leżące płótna oraz chustę, która była na Jego głowie, leżącą nie razem z płótnami, ale oddzielnie zwiniętą na jednym miejscu. Wtedy wszedł do wnętrza także i ów drugi uczeń, który przybył pierwszy do grobu. Ujrzał i uwierzył. Dotąd bowiem nie rozumieli jeszcze Pisma, [które mówi], że On ma powstać z martwych”.

To na pamiątkę przyjścia apostołów i kobiet wczesnym rankiem do grobu odprawiamy poranną procesję rezurekcyjną. Gromadzimy się zawsze w ciszy w kościele, gdzie znajduje się dekoracja grobu Pańskiego i z tego miejsca z Najświętszym Sakramentem, świecą paschalną i figurą Chrystusa Zmartwychwstałego idziemy ogłosić światu, że On żyje.

Pielgrzymując do Jerozolimy

Od IV wieku Bazylika Grobu Bożego w Jerozolimie stała się najważniejszym celem pielgrzymek chrześcijan, którzy przybywali do Ziemi Świętej. Pierwsza bazylika wzniesiona przez cesarza Konstantyna była trzykrotnie większa od obecnej. Cesarz zarządził wielkie prace budowlane w całej Ziemi Świętej, aby upamiętnić miejsca związane z życiem Pana Jezusa. Nie szczędził także środków potrzebnych na wzniesienie bazylik. W 614 r. ta wspaniała budowla została zniszczona przez Persów. Jednak już w pierwszej połowie VII wieku bazylikę odbudowano. Była to już jednak świątynia mniejsza i skromniejsza. Kolejny raz została zniszczona w 1009 r. na polecenie kalifa Al-Hakima. Na początku XII wieku bazylika została odbudowana i choć w ciągu wieków przechodziła wiele tragedii i katastrof, to jednak stoi do dziś.

Bazylika była i jest schronieniem dla dwóch bardzo ważnych relikwii chrześcijaństwa – skały Golgoty i właśnie Grobu Pańskiego. Dla każdego pobożnego chrześcijanina możliwość dotknięcia miejsca, na którym Pan zmartwychwstał, było ogromnym zaszczytem i przeżyciem. Kto mógł sobie pozwolić na pielgrzymkę, udawał się osobiście do Ziemi Świętej. Ci, którzy wrócili, w sposób naturalny przynosili do Europy pasyjne zwyczaje.

Budując groby

Zwyczaj wznoszenia w naszych świątyniach grobów świętych związany jest z liturgią Wielkiego Piątku. Na zakończenie piątkowych uroczystości następuje obrzęd będący pamiątką złożenia Pana Jezusa do grobu. Zwyczaj ten zrodził się w Europie Zachodniej. Pierwsze informacje na ten temat pochodzą z X wieku. Groby budowano na terenie Anglii, Francji, Austrii, Niemiec, Węgier, Polski i Włoch. W XV wieku zaczęto je także wznosić w Skandynawii.

Początkowo były one stawiane na ołtarzu w formie namiotu skrywającego płytę grobową. Czasem była to trumna grobowa, drewniane lub murowane mauzoleum, a później wręcz osobna kaplica. Szczególny kult związany z grobem Pańskim rozwinął się na terenie Europy Środkowej. W tym samym duchu rozwija się także zwyczaj budowania kalwarii. Pielgrzymi udający się do Ziemi Świętej zapamiętują wiele szczegółów architektonicznych najważniejszych sanktuariów chrześcijaństwa. Ich pamięć i szkice powodują, że wznoszone groby święte stają się coraz bardziej wiernymi kopiami jerozolimskiego pierwowzoru.

Sanctum Sepulchrum w Żaganiu

W tej kulturze i tradycji osadzona jest najważniejsza pamiątka pasyjna naszej diecezji. Najstarszym wyobrażeniem grobu Pańskiego na historycznym Śląsku jest kaplica w Żaganiu. Żagański grób święty powstał z inicjatywy opata kanoników regularnych Jakuba II. Prace rozpoczęto w 1598 r. Za wzór dla żagańskiej kaplicy nie służył jednak oryginalny Grób Pański w Jerozolimie, tylko… kaplica Grobu Pańskiego w Görlitz. Ta została wzniesiona w latach 1484 – 1504 i wzorowana była na Grobie Pańskim w Jerozolimie. Oryginalna kaplica w Jerozolimie została przebudowana w 1555 r., zatem ta z Żagania zachowała średniowieczny stan sprzed przebudowy.

Opat Jakub postanowił, że grób święty w Żaganiu zostanie wzniesiony na terenie cmentarza wokół kościoła pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Kościół w tym miejscu stał już w 1404 r. Pierwotnie był budowlą drewnianą. W 1444 r. został przebudowany i stał się budowlą murowaną. W 1484 r. świątynia otrzymała sklepienia sieciowe.

Nie wiemy dokładnie, w którym roku ukończono żagańską kaplicę Grobu Pańskiego. Zapewne budowlę dokończono pod kierunkiem nowego opata Tschauera. Pewną wskazówką może być napis na ścianie żagańskiej budowli z 1607 r. A zatem w tym roku grób Pański był już ukończony.

Budowla została wzniesiona z ciosów piaskowca na rzucie kwadratu. Składa się ona z dwóch części – przedsionka i komory grobowej. Obie części łączy niewielkie przejście, które można pokonać tylko na klęcząco. Zewnętrznie żagańska kaplica także podobna jest do tej z Görlitz.

Ok. 1691 r. decyzją ówczesnego opata Thiela w komorze grobowej umieszczono trzy figury przedstawiające ewangeliczne niewiasty, które przyszły namaścić ciało Zbawiciela.

Warto podkreślić, że żagańska kaplica Grobu Pańskiego już od początku XVII wieku była miejscem pielgrzymkowym. Przybywali tu pielgrzymi z głównie z terenu Śląska, Łużyc, Brandenburgii i Wielkopolski. Ruch pielgrzymkowy trwał tu także w okresie międzywojennym. Z oczywistych względów najwięcej pielgrzymów przybywało do Żagania w okresie Wielkiego Tygodnia. Dziś do Żagania nie przybywają rzesze pielgrzymów. A szkoda, bo warto wybrać się do Żagania „na Górkę” i na kolanach wejść do komory grobowej.

Nawiedzając puste groby

W okresie wielkanocnym istnieje zwyczaj nawiedzenia okolicznych kościołów, aby pomodlić się i zobaczyć zbudowane na dany rok groby Pańskie. Niektóre z nich przyciągają swoją historią i pięknem. Budowane z rozmachem stają się znakiem naszej wiary w zmartwychwstanie. Żagań ze swoimi zabytkami i bogatą historią przyciąga turystów od dawna. Może warto, aby w tym wielkanocnym czasie przyciągnął także pielgrzymów, którzy przyjadą do kościoła „na Górce” pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i zatrzymają się przy XVI-wiecznej kaplicy Grobu Pańskiego. Każdy pielgrzym zobaczy tam tę samą prawdę: grób jest pusty – nasz Pan zmartwychwstał!