Reklama

Kościół nad Odrą i Bałtykiem

Marynistyczne elementy w kulcie Św. Wojciecha na Pomorzu

Wraz ze zbliżającym się czasem obchodów przypadającej w roku 2016 tysiąc pięćdziesiątej rocznicy chrztu Polski coraz częściej będziemy wspominać najważniejszą postać związaną z przyjęciem chrześcijaństwa na naszych ziemiach, jaką jest św. Wojciech

Niedziela szczecińsko-kamieńska 16/2015, str. 6-7

[ TEMATY ]

św. Wojciech

Tadeusz Jastrzębski

Malowidło w kościele św. Wojciecha w Koszalinie

Malowidło w kościele św. Wojciecha w Koszalinie

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Święty Wojciech, znany też pod imieniem Adalbert przyjętym na bierzmowaniu, jest najważniejszą postacią wśród świętych Kościoła katolickiego czczonych na Pomorzu. Urodził się ok. 956 r., zmarł 23 kwietnia 997 r. Pochodził z Czech, był biskupem praskim. Za zachętą i zgodą cesarza Ottona III, którego poznał w Rzymie, rozpoczął w 996 r. pracę misyjną wśród pogan, przygotowując się do niej również na terenie Polski. W kwietniu 997 r. udał się do Gdańska i Prus, gdzie w czasie misji został zamordowany. Jego męczeństwo zdobyło wielki rozgłos w całej Europie. Został kanonizowany w roku 999, a Bolesław Chrobry sprowadził szczątki św. Wojciecha do Gniezna. Dało to początek wielkiego kultu świętego. Jest postacią znaną nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie, stając się jednym z głównych patronów. Jest on też patronem Pomorza: diecezji elbląskiej i koszalińsko-kołobrzeskiej oraz archidiecezji gdańskiej. Jego postać pojawia się często w akcentach marynistycznych dekoracji wielu naszych świątyń.

Reklama

Dzięki opisowi ostatniej wyprawy św. Wojciecha po raz pierwszy na kartach historii pojawia się nazwa już wówczas polskiego, portowego miasta Gdańsk (GYDDANYZC). Zapis ten pochodzi z dzieła Vita sancti Adalberti – „Żywot świętego Wojciecha”, powstałego pod koniec X wieku w Rzymie, z którego wiadomo, że 6 kwietnia św. Wojciech zjawił się w Gdańsku. Z Gniezna podróżował częściowo lądem oraz prawdopodobne drogą wodną. W pobliżu dzisiejszej Bydgoszczy, wsiadł do łodzi i popłynął w dół Wisły. Do Gdańska przybył w towarzystwie swego przyrodniego brata Gaudentego-Radzima, kapłana Benedykta-Boguszy oraz 30 wojów. Ochrzciwszy licznych mieszkańców Gdańska, w dzisiejszej dzielnicy Gdańska św. Wojciech i odprawiwszy zbrojnych, rozpoczął swą ostatnią podróż. Po przybyciu na północ od Elbląga załoga łodzi pozostawiła misjonarzy samych. W jednym z kolejnych dni misji św. Wojciech poniósł męczeńską śmierć z rąk pogan. Najnowsze źródła podają, że św. Wojciech zginął 23 kwietnia 997 r. w dzisiejszej wsi Święty Gaj (parafia Kwietniewo), która leżała kiedyś nad brzegiem zalewu. Zaczerpnijmy cytat z pracy zbiorowej „Sanctus Adalbertus – Łódź św. Wojciecha” (1997), w której za kronikarzem podano: „Nazajutrz zaś pożegnawszy się ze wszystkimi, wstępuje do łodzi i uniesiony na morze znika oczom wszystkich, którzy już nigdy potem nie mieli go ujrzeć. Szybko płynąc, przebywa drogę i po kilku dniach wysiada na brzeg morski, a łódź wraz z uzbrojoną strażą zawraca”.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Charakterystyczny fakt podróży wodą – Wisłą do Gdańska i dalej do Prus, w słowiańskiej łodzi, jest interesującą kanwą szeregu dekoracji w świątyniach Pomorza, ilustrujących postać św. Wojciecha w czasie jego działalności misyjnej. Przybycie Wojciecha łodzią do kraju Prusów uwiecznione zostało na najwcześniejszym chyba znanym wyobrażeniu tej sceny, na drzwiach katedry w Gnieźnie. Drzwi Gnieźnieńskie to słynne dzieło nieznanych twórców i jak ustalono powstało w drugiej połowie XII wieku (prawdopodobnie ok. 1175 r.). Pokrywa je płaskorzeźba, odlew z brązu, z obrazami ilustrującymi sceny z całego życia św. Wojciecha. Na jednym z nich jest właśnie scena z łodzią słowiańską, postacią świętego oraz mnichów i orszakiem zbrojnych.

Reklama

W kilku miejscowościach Polski północnej rozwinął się szczególny kult św. Wojciecha. Mamy też liczne kościoły, głównie na Pomorzu Wschodnim, z interesującymi nas dekoracjami marynistycznymi nawiązującymi do tego kultu. Peregrynację do tych kościołów rozpoczniemy od ziem Pomorza Gdańskiego i dawnych Prus nad Zalewem Wiślanym. Pierwszym będzie miejsce początku pobytu św. Wojciecha na Pomorzu – Gdańsk i jego dzielnica Święty Wojciech, gdzie w centrum osiedla znajduje się kościół pw. św. Wojciecha. Przyjmuje się, że w tych okolicach był początek misji św. Wojciecha, tutaj ochrzcił pierwszych Gdańszczan. Kościół usytuowany jest nad rzeką Radunią, nad nim wznosi się wzgórze leśne Pod Dębem. Tam też był pierwszy grób, w którym spoczywały zwłoki św. Wojciecha w latach 997-1000, później decyzją Bolesława Chrobrego przeniesione do Gniezna. We wnętrzu kościoła postać świętego znajduje się na cennym barokowym obrazie olejnym w prezbiterium. Obraz z roku 1694 był darem króla Polski Jana III Sobieskiego w czasie jego podróży do Gdańska. Na obrazie na pierwszym planie widzimy świętego trzymającego krzyż i wspartego na włóczni, spoglądającego ku górze na ukazującą się Matkę Bożą z Dzieciątkiem na ręku; za nim na drugim planie zarysowuje się tafla wody oraz okręt. Drugim elementem we wnętrzu jest tablica z płaskorzeźbą odlaną z brązu, stanowiąca replikę fragmentu drzwi gnieźnieńskich. Kolejny akcent marynistyczny można dzisiaj podziwiać u wejścia do świątyni, po prawej stronie. Jest nim wolnostojący, potężny, obrobiony kamienny element. Na jego wierzchołku wykuta jest jakby głowica cumownicza. Jak się domniema kamień jest autentyczną pamiątką, pochodzi z X wieku, i do niego właśnie miała zacumować łódź św. Wojciecha w chwili przybycia do Gdańska.

Reklama

Za pobliskim kanałem rzeki Radunia, na wyniosłym wzgórzu znajduje się miejsce dla wiernych licznych pielgrzymek zbierających się tutaj na modlitwie. Jest to obszar najwcześniejszych śladów i pamiątek związanych z historią św. Wojciecha na tym terenie. W drodze ku szczytowi wzgórza, za mostem, naprzeciwko kościoła ustawiono kamienną kolumnę. Na kolumnie stoi figura postaci św. Wojciecha. Jest to rzeźba w drewnie, polichromowana, wykonana w stylu barokowym, z XVIII wieku. Św. Wojciech w prawej ręce trzyma krzyż, w lewej wiosło – narzędzie związane z jego męką, a dzisiaj atrybut świętego. Najważniejszym elementem pamięci św. Wojciecha na wzgórzu jest miejsce jego pierwszego grobu (lata 997-1000). Dzisiaj znajduje się tam murowana kaplica. Dolne partie kaplicy są częścią dawnego grobu z kamieni polnych. Przypuszcza się, że w XI wieku stał tutaj, nad grobem, pierwszy drewniany kościół, który w XIV wieku zastąpiono nadbudowaną konstrukcją z cegieł, tworząc jakby kaplicę. We wnętrzu znajdują się ciekawe malowidła ścienne. Wykonał je techniką kazeinową w roku 1953 artysta malarz Edmund Szyfter. Wśród dziewięciu obrazów jeden zasługuje na naszą szczególną uwagę, gdyż zawiera elementy marynistyczne nawiązujące do podróży św. Wojciecha trasą wodną. Przedstawiono na nim moment przybycia św. Wojciecha na łodzi do miejscowości Dębno, obecnie Gdańsk i cumowanie łodzi do kamiennego pachoła, o którym była mowa wcześniej. Na obrazie widać postać św. Wojciecha, w tle łódź z postawionym żaglem.

Postać św. Wojciecha znajduje się także w dekoracji jednego z ołtarzy bocznych w bazylice pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Pelplinie. Ołtarz konsekrowany w 1757 r., dedykowany jest trzem świętym biskupom: Wojciechowi, Stanisławowi i Tomaszowi Becketowi. Rzeźba św. Wojciecha znajduje się w niszy mieszczącej się w głównej części ołtarza. Jedna z dwóch umieszczonych tam figur amorków dzierży wiosło.

Kult św. Wojciecha na całym Pomorzu został wzbogacony i uwypuklony w 1966 r. w czasie obchodów tysiącletniej rocznicy chrztu Polski. Jeden z przykładów dekoracji z tego okresu znajdujemy w Chojnicach, w kościele pw. św. Jana Chrzciciela, w którym na uwagę zasługują dużych rozmiarów malowidła. Na jednym z obrazów widzimy grupy słowiańskich wojów i łódź, a w niej św. Wojciecha wraz z towarzyszącymi mu mnichami oraz żołnierzami.

Reklama

W Sztutowie w pobliżu Zalewu Wiślanego znajduje się niewielki kościół pw. św. Wojciecha. U wejścia nad drzwiami głównymi wita wiernych murowana płaskorzeźba przedstawiająca św. Wojciecha w łodzi z rozpostartym żaglem. We wnętrzu dekorowanym po 1992 r. zauważamy kolorowe witraże okien w bocznej ścianie wschodniej. Na obrazie jednego z nich umieszczono postać św. Wojciecha w pozycji półleżącej, w łodzi między szuwarami jakby Zalewu Wiślanego – nad nim opiekuńcze symbole – postać Matki Bożej, a obok nasz narodowy symbol – biały orzeł bez korony, z rozpostartymi skrzydłami. Między witrażami wisi olejny obraz św. Wojciecha; w tle widać powierzchnię wody Zalewu.

Kolejna dekoracja upamiętniająca postać św. Wojciecha znajduje się na dziedzińcu przy kościele pw. Wniebowzięcia Matki Bożej Królowej Wychodźstwa Polskiego we Władysławowie. Na wydzielonym kwietniku stoi pomnik św. Wojciecha. Masywna, wykuta w granicie rzeźba pokazuje świętego w szatach liturgicznych, wspartego na wiośle niczym na pastorale biskupim. Pomnik ten nawiązuje do najstarszej części świątyni – pierwszego, z lat przedwojennych, kościółka pw. św. Wojciecha.

Podsumowując ten krótki przegląd akcentów marynistycznych w kulcie św. Wojciecha w Polsce Północnej, zauważymy, że występują one przede wszystkim na Pomorzu Wschodnim, a wśród tych elementów są jedynie dwa rodzaje – łódź słowiańska oraz wiosło. Ten pierwszy niesie w sobie znaną symbolikę chrześcijańską kościoła jako nawy czy łodzi, drugi zaś jest atrybutem świętego i jak ster okrętowy może w symbolice tej wyrażać siłę kierowania tą nawą.

Pełna wersja tekstu na stronie: www.upjp2.edu.pl

2015-04-15 21:48

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Gnieźnieńskie uroczystości świętowojciechowe w długi weekend

[ TEMATY ]

Gniezno

św. Wojciech

Ludmiła Pilecka/www.wikipedia.org

Tegoroczne uroczystości odpustowe ku czci św. Wojciecha, głównego patrona Polski i archidiecezji gnieźnieńskiej odbędą się w dniach 3-4 maja i będą przeżywane jako ogólnopolskie dziękczynienie za dar kanonizacji Jana Pawła II. W czasie odpustu poświęcona zostanie nekropolia Prymasów Polski oraz kaplica dedykowana papieżowi Polakowi.

Późniejszy termin tegorocznych uroczystości świętowojciechowych, organizowanych rokrocznie w pierwszy weekend po liturgicznym wspomnieniu św. Wojciecha, związany jest z kanonizacją Jana Pawła II oraz przeniesioną na 28 kwietnia – ze względu na oktawę wielkanocną – uroczystością biskupa-męczennika. Tegoroczny odpust będzie miał wymiar szczególny, będzie bowiem ogólnopolskim dziękczynieniem za wyniesienie papieża Polaka na ołtarze. Wezmą w nim udział biskupi i pielgrzymi z całej Polski. Uroczystości rozpoczną się tradycyjnie w sobotni wieczór (3 maja). O godzinie 19.30 Prymas Polski abp Józef Kowalczyk dokona poświęcenia nowej nekropolii Prymasów Polski w podziemiach katedry gnieźnieńskiej. Następnie rozpoczną się Pierwsze Nieszpory o św. Wojciechu pod przewodnictwem metropolity poznańskiego i przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski abp. Stanisława Gądeckiego. Homilię podczas tej liturgii wygłosi metropolita łódzki abp Marek Jędraszewski. Po zakończeniu Nieszporów, około godziny 20.30, z katedry gnieźnieńskiej wyruszy procesja z relikwiami biskupa-męczennika, która przejdzie na Wzgórze Zbarskie do kościoła pw. św. Michała Archanioła. W procesji niesione będą relikwie papieża Jana Pawła II oraz innych świętych i błogosławionych. Przy kościele św. Michała Archanioła jak co roku kilka słów do wiernych skierują obecni hierarchowie. W niedzielny ranek, o godzinie 9.15 sprzed kościoła św. Michała Archanioła wyruszy druga procesja, w której relikwie patrona Polski i archidiecezji gnieźnieńskiej przeniesione zostaną na Plac św. Wojciecha u podnóża katedry. Przed rozpoczęciem sumy odpustowej metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz poświęci w katedrze gnieźnieńskiej kaplicę dedykowaną Janowi Pawłowi II. Msza św. odpustowa na Placu św. Wojciecha rozpocznie się o godzinie 10.00. Eucharystii przewodniczyć będzie Prymas Polski abp Józef Kowalczyk, a homilię wygłosi kard. Stanisław Dziwisz. W czasie Mszy św. abp Kowalczyk przekaże przedstawicielom młodzieży księgi Pisma Świętego, a nuncjusz apostolski w Polsce abp Celestino Migliore nałoży krzyże misyjne świeckim i duchownym wyjeżdżającym na misje. Uroczystości świętowojciechowe zakończą się w niedzielne popołudnie, o godzinie 16.00, Drugimi Nieszporami sprawowanymi w katedrze gnieźnieńskiej pod przewodnictwem sekretarza generalnego KEP bp. Wojciecha Polaka. Homilię podczas nabożeństwa wygłosił bp Damian Bryl, biskup pomocniczy poznański. Po Nieszporach, zgodnie z tradycją, Prymas Polski udzieli błogosławieństwa dzieciom. „Nawiedzenie grobu naszego patrona i udział we wspólnej modlitwie dziękczynnej za kanonizację Jana Pawła II niech będą wyrazem wdzięczności wobec Boga za wszystko, co na posiewie męczeńskiej krwi św. Wojciecha wyrosło na naszej polskiej ziemi, a co umacniał swym papieskim posługiwaniem św. Jan Paweł II” – zaprasza ks. kan. Zbigniew Przybylski, kanclerz Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie. Sobotnie i niedzielne uroczystości odpustowe transmitować będzie Radio Maryja oraz lokalnie Radio Plus. Transmisję niedzielnej sumy odpustowej będzie można obejrzeć w TVP Polonia. Tradycyjnie uroczystościom świętowojciechowym towarzyszyć będzie doroczna pielgrzymka młodych go grobu i relikwii św. Wojciecha. Pielgrzymka odbędzie się pod hasłem: "Być z Chrystusem” (Flp 1, 23). Gnieźnieńskie uroczystości świętowojciechowe należą do najstarszych i największych w Polsce. Pierwszym odnotowanym przez kroniki aktem kultu św. Wojciecha był Zjazd Gnieźnieński w roku 1000. Kolejne wzmianki odnotowano na przełomie XII i XIII wieku. Z okresu tego pochodzi kilkanaście dokumentów noszących podpisy książąt wielkopolskich i tę samą datę – 23 kwietnia, co wskazuje na to, że uroczystości patronalne ku czci św. Wojciecha miały już formę zorganizowaną. Na przestrzeni wieków do grobu św. Wojciecha pielgrzymowali zarówno „maluczcy”, jak i potężni. Szczególnie często zjawiali się w Gnieźnie jako pątnicy książę Bolesław Pobożny i Przemysł II. U relikwii męczennika modlił się także Władysław Jagiełło po zwycięskiej bitwie pod Grunwaldem. Orędownictwu św. Wojciecha polecił się także król Zygmunt Stary, który wobec zagrożenia tureckiego w 1511 roku publicznie oświadczył, że zamiast liczyć na pomoc innych narodów lub szczęście wojenne, woli liczyć na św. Wojciecha. Uroczystości świętowojciechowe o charakterze zbliżonym do współczesnego, zaczęto organizować w Gnieźnie w pierwszej połowie ubiegłego wieku. Przez szereg lat miały one wymiar wyłącznie diecezjalny, ograniczany dodatkowo w czasach PRL-u. Dopiero w latach 80. ubiegłego wieku nabrały one charakteru ogólnopolskiego. Do świętego Wojciecha wielokrotnie pielgrzymował – jeszcze jako biskup, a później arcybiskup krakowski Karol Wojtyła. Jako papież modlił się w Gnieźnie dwukrotnie, podkreślając za każdym razem znaczenie tego miejsca w dziejach Polski. „Pozdrawiam Polskę, ochrzczoną tutaj przed tysiącem z górą lat!” – mówił w Gnieźnie w 1979 roku, przypominając, że męczeństwo św. Wojciecha legło u fundamentów chrześcijaństwa w naszej Ojczyźnie.
CZYTAJ DALEJ

Mazowieckie/ Trwa wyjaśnianie okoliczności śmierci mężczyzny, którego podpalone zwłoki znaleziono na drodze

2025-07-25 12:47

PAP/Marian Zubrzycki

Grójecka prokuratura i policja prowadzi śledztwo dotyczące śmierci mężczyzny, którego podpalone zwłoki znaleziono na drodze na terenie miejscowości Lasopole w powiecie grójeckim. Funkcjonariusze zatrzymali 60-letniego mężczyznę, który może mieć związek ze sprawą.

Jak przekazała w piątek oficer Prasowa Komendy Powiatowej Policji w Grójcu asp. Agata Sławińska, w czwartek około godziny 22.20 funkcjonariusze otrzymali zgłoszenie o palącym się mężczyźnie. - Zdarzenie miało miejsce na terenie miejscowości Lasopole w gminie Chynów. Policjanci niezwłocznie udali się na miejsce, gdzie potwierdzili zgłoszenie, a na miejscu znaleźli zwłoki mężczyzny - poinformowała Sławińska.
CZYTAJ DALEJ

Szwajcaria: radna miejska strzelała do obrazu przedstawiającego Matkę Bożą z Dzieciątkiem Jezus

2025-07-25 21:09

[ TEMATY ]

profanacja

znieważanie

zrzut ekranu Instagram

Prokuratura w Zurychu postawiła zarzuty radnej miejskiej i byłej przewodniczącej Partii Zielono-Liberalnej Saniji Ameti po zamieszczeniu przez nią zdjęcia, na których oddaje około 20 strzałów do obrazu przedstawiającego Matkę Boską z Dzieciątkiem Jezus. Według informacji szwajcarskiego portalu 20 Minuten, Ameti oskarżono na podstawie artykułu 261. szwajcarskiego kodeksu karnego o publiczne znieważenie przekonań religijnych i zakłócanie pokoju religijnego.

Przepis powyższy przewiduje kary dla każdego, kto „publicznie i złośliwie znieważa lub wyśmiewa przekonania religijne innych, a w szczególności ich wiarę w Boga, albo złośliwie bezcześci przedmioty kultu religijnego”.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję