Redemptorysta 74-letni ojciec Cyryl Axelrod, urodzony w RPA, jest pierwszym na świecie głuchoniewidomym kapłanem katolickim. Służy jako duszpasterz ludzi ciszy i ciemności w Wielkiej Brytanii.

Wielu uważa, że głuchoniewidomemu nie można pomóc, bo skoro nie widzi i nie słyszy, to jak może się zintegrować z miejscową społecznością. Jest to efekt, iż wiedza na temat głuchoślepoty jest w naszym kraju bardzo uboga. Trudno się temu dziwić, skoro głuchoniewidomi są rozproszeni przestrzennie, a nierzadko też wstydzą się swojej niepełnosprawności. W Polsce mamy około ośmiu tysięcy głuchoniewidomych, czyli osób, które wskutek jednoczesnego poważnego uszkodzenia wzroku i słuchu napotyka trudności odmienne od spowodowanych wyłącznie uszkodzeniem wzroku lub słuchu, widoczne we wszelkich sferach jej funkcjonowania, zwłaszcza w komunikowaniu się, samodzielnym poruszaniu i dostępie do informacji. Im służy od ćwierć wieku Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomych, które ma swoje oddziały w trzynastu województwach. Także na Pomorzu Zachodnim. W Szczecinie prowadzi je bardzo aktywnie od sześciu lat Piotr Pawlak wraz z grupą specjalistów i wolontariuszy. Głuchoniewidomi w każdy piątek spotykają się w towarzystwie wolontariuszy i tłumaczy – przewodników na zajęciach klubowych. To tutaj mogą dzielić się swoimi problemami i spotykać ciekawych ludzi, uczyć się samodzielności i rozwijać swoje pasje.

– Z głuchoniewidomymi zetknąłem się kilka lat temu w Stowarzyszeniu Pomocy w Rozwoju Społecznym i Zawodowym Osób Niepełnosprawnych w Płoni, gdzie w Warsztatach Terapii Zajęciowej prowadziłem pracownię ceramiczną – wspomina Piotr Pawlak. – Tam moim podopiecznym był artystycznie uzdolniony głuchoniewidomy Mariusz Szarkowicz, którego pasjonowała sztuka użytkowa w postaci robienia talerzy, półmisków, wazonów i świeczników. Ten rodzaj szczególnej niesprawności zachęcił mnie do zwiększenia mojej świadomości w obszarze głuchoślepoty. Wszystko po to, by móc w lepszy sposób działać na rzecz drugiego człowieka w tym wypadku m.in. dla osób z jednoczesnym uszkodzeniem wzroku i słuchu.

BOGDAN NOWAK: – Obecnie skupia się Pan na działalności w…

PIOTR PAWLAK: – …Zachodniopomorskiej Jednostki Wojewódzkiej Towarzystwa Pomocy Głuchoniewidomych. Przeszedłem odpowiednią edukację, stając się tłumaczem – przewodnikiem osoby głuchoniewidomej oraz instruktorem orientacji przestrzennej i lokomocji. Znane mi są podstawy języka migowego, a także alfabet lorma, którym posługują się osoby głuchoniewidome, wynalazcą tej metody komunikacji jest austriacki pisarz Hieronymus Lorm. Oparty jest on na systemie punktów, linii i znaków dotykowych, które umieszczone są na dłoni. Trzeba bowiem wiedzieć, że prawie 80% informacji o świecie dostarcza wzrok, a słuch tylko nieco ponad 10%. Człowiek pełnosprawny ciągle jest wzbogacany wieściami otaczającej go rzeczywistości, dzięki którym panuje nad otoczeniem, czuje się bezpiecznym i doznaje psychicznego komfortu. Uszkodzony w różnym stopniu słuch i wzrok powodują, iż głuchoniewidomy staje się coraz bardziej zależny od drugiego. Najgorzej czują się całkowicie głuchoniewidomi. Na Pomorzu Zachodnim mamy 40 osób – członków naszego Towarzystwa, głównie są to osoby dorosłe, ale wspieramy też dzieci. Do niektórych docieramy do ich miejsca zamieszkania. Nie wszystkich bowiem stać na przyjazd do naszego szczecińskiego klubu, bo to zawsze wiąże się z angażowaniem tłumacza – przewodnika.

– Czy ta organizacja jest tak bardzo potrzebna głuchoniewidomym?

– TPG, czyli Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym jest organizacją pożytku publicznego, specjalizującą się w profesjonalnym wspieraniu osób z jednoczesnym uszkodzeniem wzroku i słuchu. Jesteśmy po to, by wsłuchiwać się w pojedyncze potrzeby głuchoniewidomych i im skutecznie pomagać. Pomagamy również ich rodzinom. W tym szlachetnym celu wspierają nas naukowcy, lekarze, rehabilitanci, psycholodzy, pedagodzy, osoby głuchoniewidome i ich bliscy oraz wolontariusze. Obserwujemy też, jaki jest stan wiedzy na temat głuchoślepoty w świecie i inicjujemy takie badania w Polsce. Sprawy głuchoniewidomych reprezentujemy ponadto na forum państwowym, bo naszemu Towarzystwu łatwiej w tych różnych problemach przebić się do właściwych decydentów.

– Jesteście organizatorami wielu imprez integrujących ludzi świata ciszy i ciemności…

– Przede wszystkim swoją wieloraką działalnością zachęcamy głuchoniewidomych do wyjścia ze swoich mieszkań, aby mieli świadomość, że nie są sami. Organizujemy grupowe wyjścia do kina na filmy z audiodeskrypcją, które są przeznaczone dla osób niewidomych. By integrować świat niepełnosprawnych, zapraszamy również inne organizacje i stowarzyszenia zajmujące się głuchymi i niewidomymi.
Głuchoniewidome osoby potrafią świetnie bawić się na balach karnawałowych. Na taką ogólnopolską zabawę przez nas urządzoną w Szczecinie przybyło 70 osób, w tym 50 głuchoniewidomych z ośmiu województw. Mają niesamowite poczucie rytmu, wyczuwają przestrzeń oraz znakomicie reagują na wibracje z podłoża. Natura rekompensuje uszkodzenie jakiegoś organu wzmożoną aktywnością innego; tak to jest zauważalne i bardzo przydatne w życiu głuchoniewidomych. Z chętnymi wspinania się po górach wyjeżdżamy w Karkonosze, tak jak to było niedawno, gdy nasi głuchoniewidomi zdobywali Śnieżkę. Wokół Szmaragdowego Jeziora wiodła trasa dwukilometrowego biegu pod nazwą „Nie widzę przeszkód – biegnę po tandem”. Ponadto od kwietnia rozpoczął swoją działalność Szczeciński oddział Klubu 80 Rowerów. Teraz po pozyskaniu tandemów będzie mógł jeszcze bardziej wspierać osoby głuchoniewidome, zabierając je na wspólne wycieczki. To wszystko wymaga starannych przygotowań ze strony Towarzystwa Pomocy Głuchoniewidomym, w tym pozyskanie środków finansowych.

– Czy ludzie ciszy i ciemności są właściwie objęci troską duszpasterską?

– W każdą niedzielę odprawiana jest Msza św. w kościele św. Józefa w Szczecinie przez wieloletniego duszpasterza niesłyszących ks. Dariusza Olszaka, więc tam są kierowani zainteresowani udziałem w takiej liturgii. Niektórzy głuchoniewidomi spowiadają się, komunikując się z kapłanem za pośrednictwem spisywania swoich słabości; w ten sam sposób odpowiada im spowiednik. Niektórzy korzystają z udogodnień techniki, choćby ze smartfonu. Coraz więcej księży angażuje się w duszpasterstwo osób niepełnosprawnych. Uczą się tego świata, w którym żyją ich parafianie. Lormowania, czyli rozmawiania za pośrednictwem alfabetu głuchoniewidomych, można szybko nauczyć się, by być blisko duszy ludzi dotkniętych ciszą i ciemnościami. Gdy są chętni do uczestniczenia w rekolekcjach prowadzonych przez siostry franciszkanki w podwarszawskich Laskach, jesteśmy w stanie takich głuchoniewidomych tam przywieźć przy pomocy naszych przewodników. Nieraz zapraszamy kapłanów na nasze klubowe spotkania, przeważnie z okazji spotkania opłatkowego lub innej uroczystości, ale nie zawsze wolny czas pozwala im na taką obecność wśród głuchoniewidomych.