Reklama

Dokumenty

Posynodalna Adhortacja Apostolska

Verbum Domini

Do biskupów i duchowieństwa
do osób konsekrowanych
i wiernych świeckich
o Słowie Bożym
w życiu i misji Kościoła

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

ZAKOŃCZENIE

Ostateczne słowo Boga

121. Na zakończenie tych refleksji, w których chciałem wyrazić i pogłębić bogactwo XII Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów poświęconego słowu Bożemu w życiu i misji Kościoła, pragnę jeszcze raz wezwać cały lud Boży, duszpasterzy, członków Instytutów życia konsekrowanego oraz świeckich, by starali się coraz lepiej poznawać Pismo święte. Nigdy nie powinniśmy zapominać, że podstawą wszelkiej autentycznej i żywej duchowości chrześcijańskiej jest słowo Boże, głoszone, przyjęte, celebrowane i rozważane w Kościele. To umacnianie więzi ze słowem Bożym będzie miało tym większy rozmach, im bardziej będziemy świadomi, że zarówno w Piśmie świętym, jak i w żywej Tradycji Kościoła obcujemy z ostatecznym słowem Boga o wszechświecie i dziejach.

Jak pokazuje Janowy Prolog, wszystko, co istnieje, jest pod znakiem Słowa. Słowo wychodzi od Ojca, przychodzi zamieszkać między swoimi i powraca na łono Ojca, by zanieść z sobą całe stworzenie, które w Nim i przez Nie zostało stworzone. Kościół żyje teraz swoją misją w niespokojnym oczekiwaniu na eschatologiczne objawienie się Oblubieńca: «A Duch i Oblubienica mówią: „Przyjdź!”» (Ap 22, 17). Nie jest to nigdy bierne oczekiwanie, lecz misyjna potrzeba głoszenia słowa Bożego, które uzdrawia i odkupia każdego człowieka: również dzisiaj zmartwychwstały Jezus mówi do nas: «Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu» (Mk 16, 15).

Nowa ewangelizacja i nowe słuchanie

122. Dlatego nasze czasy powinny być coraz bardziej czasami słuchania na nowo słowa Bożego oraz nowej ewangelizacji. Ponowne odkrycie, że słowo Boże ma centralne znaczenie w życiu chrześcijańskim, pomaga nam odnaleźć na nowo najgłębszy sens tego, co z mocą przypomniał papież Jan Paweł II: nadal prowadzić missio ad gentes i poświęcić wszystkie siły nowej ewangelizacji, zwłaszcza w tych krajach, gdzie Ewangelia została zapomniana albo spotyka się z rozpowszechnioną obojętnością z powodu szerzącego się sekularyzmu. Niech Duch Święty obudzi w ludziach głód i pragnienie słowa Bożego oraz powoła gorliwych zwiastunów i świadków Ewangelii.

Na wzór wielkiego Apostoła Narodów, który został odmieniony po usłyszeniu głosu Pana (por. Dz 9, 1-30), my także słuchamy słowa Bożego, które mówi zawsze do każdego z nas osobiście tu i teraz. Dzieje Apostolskie opowiadają nam, że Duch Święty wybrał Pawła wraz z Barnabą, by głosili i szerzyli Dobrą Nowinę. Niech również dzisiaj Duch Święty nie przestaje powoływać przekonanych i przekonujących słuchaczy i zwiastunów słowa Pańskiego (por. 13, 2).

Słowo i radość

123. Im bardziej będziemy potrafi li oddawać się do dyspozycji słowu Bożemu, tym bardziej będziemy mogli stwierdzić, że również dzisiaj trwa w Kościele Bożym tajemnica Pięćdziesiątnicy. Duch Pański nadal zsyła swoje dary na Kościół, abyśmy zostali doprowadzeni do całej prawdy, odsłaniając przed nami sens Pism i czyniąc nas wiarygodnymi zwiastunami zbawczego Słowa w świecie. I tak powracamy do Pierwszego Listu św. Jana. W słowie Bożym również i my usłyszeliśmy, ujrzeliśmy i dotknęliśmy Słowa życia. Dzięki łasce przyjęliśmy orędzie, że objawiło się życie wieczne, dlatego uznajemy teraz, że jesteśmy zjednoczeni ze sobą nawzajem, z tymi, którzy poprzedzili nas w znaku wiary i z wszystkimi, którzy na całym świecie słuchają słowa Bożego, sprawują Eucharystię i żyją świadectwem miłości. Orędzie to zostało nam przekazane - przypomina apostoł Jan - aby «nasza radość była pełna» (1 J 1, 4).

Zgromadzenie synodalne pozwoliło nam doświadczyć tego, o czym mówi Janowe przesłanie: głoszenie Słowa tworzy komunię i prowadzi do radości. Radość ta jest głęboka, wypływa z samego życia trynitarnego i jest nam przekazywana w Synu. Ta radość to niewypowiedziany dar, którego świat nie może ofiarować. Można organizować święta, ale nie radość. Według Pisma radość jest darem Ducha Świętego (por. Ga 5, 22), który pozwala nam wniknąć w słowo i sprawić, by Słowo wniknęło w nas, przynosząc owoce na życie wieczne. Głosząc w mocy Ducha Świętego słowo Boże, pragniemy dzielić się źródłem prawdziwej radości, nie powierzchownej i ulotnej radości, ale tej, która rodzi się ze świadomości, że tylko Pan Jezus ma słowa życia wiecznego (por. J 6, 68).

«Mater Verbi et Mater laetitiae»

124. Ten głęboki związek między słowem Bożym i radością widoczny jest właśnie w Matce Bożej. Przypomnijmy słowa św. Elżbiety: «Błogosławiona [jest], która uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Jej od Pana» (por. Łk 1, 45). Maryja jest błogosławiona, ponieważ ma wiarę, uwierzyła, i w tej wierze przyjęła do swego łona Słowo Boże, by dać Je światu. Ta radość, zrodzona ze Słowa, może teraz ogarnąć wszystkich, którzy w wierze pozwalają się przemienić przez słowo Boże. Ewangelia św. Łukasza ukazuje nam w dwóch fragmentach tę tajemnicę słuchania i radości. Jezus mówi: «Moją matką i moimi braćmi są ci, którzy słuchają słowa Bożego i wypełniają je» (8, 21). Słysząc wołanie pewnej kobiety z tłumu, wychwalającej łono, które Go nosiło, oraz piersi, które ssał, Jezus wyjawia sekret prawdziwej radości: «błogosławieni są raczej ci, którzy słuchają słowa Bożego i [go] przestrzegają» (por. Łk 11, 28). Jezus ukazuje prawdziwą wielkość Maryi, otwierając także przed każdym z nas drogę do tego błogosławieństwa, które rodzi się ze słowa Bożego przyjętego i zastosowanego w praktyce. Dlatego przypominam wszystkim chrześcijanom, że naszą osobistą i wspólnotową więź z Bogiem pogłębia znajomość słowa Bożego. Na koniec zwracam się do wszystkich ludzi, także do tych, którzy oddalili się od Kościoła, porzucili wiarę albo nigdy nie słyszeli orędzia zbawienia. Do każdego Pan mówi: «Oto stoję u drzwi i kołaczę: jeśli kto posłyszy mój głos i drzwi otworzy, wejdę do niego i będę z nim wieczerzał, a on ze Mną» (Ap 3, 20).

Niech więc każdy nasz dzień będzie kształtowany przez ponowne spotkanie z Chrystusem, Słowem Ojca, które stało się ciałem: On jest na początku i na końcu, i «wszystko w Nim ma istnienie» (Kol 1, 17). Uciszmy się, by słuchać słowa Pańskiego i nad nim medytować, ażeby dzięki skutecznemu działaniu Ducha Świętego nadal mieszkało i żyło w nas przez wszystkie dni naszego życia i do nas mówiło. Tak właśnie Kościół wciąż się odnawia i odmładza dzięki słowu Pańskiemu, które trwa na wieki (por. 1 P 1, 25; Iz 40, 8). W ten sposób my również będziemy mogli uczestniczyć w wielkim dialogu oblubieńczym, który kończy Pismo święte: «A Duch i Oblubienica mówią: „Przyjdź!” A kto słyszy, niech powie: „Przyjdź!” (...) Mówi Ten, który o tym zaświadcza: „Zaiste, przyjdę niebawem”. Amen. Przyjdź, Panie Jezu!» (Ap 22, 17). BENEDICTUS PP. XVI

W Rzymie, u Świętego Piotra, dnia 30 września 2010 roku, we wspomnienie Świętego Hieronima, w szóstym roku mego Pontyfikatu.

1. Por. Propositio 1.

2. POR. XII ZWYCZAJNE ZGROMADZENIE OGÓLNE SYNODU BISKUPÓW, Instrumentum laboris, 27.

3. Por. LEON XIII, Enc. Providentissimus Deus (18 listopada 1893): AAS 26 (1893-1894), 269-292; BENEDYKT XV, Enc. Spiritus Paraclitus (15 września 1920): AAS 12 (1920), 385-422; PIUS XII, Enc. Divino affl ante Spiritu (30 września 1943): AAS 35 (1943), 297-325.

4. Propositio 2.

5. Tamże.

6. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 2.

7. Tamże, 4.

8. Pośród wypowiedzi różnej natury warto wymienić: PAWEŁ VI, List apost. Summi Dei Verbum (4 listopada 1963): AAS 55 (1963), 979-995; Tenże, Motu Proprio Sedula cura (27 czerwca 1971); JAN PAWEŁ II, Audiencja generalna (1 maja 1985): L’Osservatore Romano, 2-3 maja 1985, s. 6; Tenże, Przemówienie o interpretacji Biblii w Kościele (23 kwietnia 1993): L’Osservatore Romano, 25 kwietnia 1993, ss. 8-9; Tenże, Przemówienie do uczestników międzynarodowego kongresu nt.: «Pismo Święte w życiu Kościoła» (16 września 2005): AAS 97 (2005), 957; BENEDYKT XVI, Anioł Pański (6 listopada 2005): L’Osservatore Romano, 7-8 listopada 2005, s. 5. Należy również wspomnieć o wypowiedziach PAPIESKIEJ KOMISJI BIBLIJNEJ: De Sacra Scriptura et christologia (1984); Jedność i różnorodność w Kościele (11 kwietnia 1988); Interpretacja Biblii w Kościele (15 kwietnia 1993); Naród żydowski i jego Pisma święte w Biblii chrześcijańskiej (24 maja 2001); Biblia i moralność. Biblijne korzenie postępowania chrześcijańskiego (11 maja 2008).

9. BENEDYKT XVI, Przemówienie do Kurii Rzymskiej (22 grudnia 2008): AAS 101 (2009), 49; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/2009, s. 9.

10. Por. Propositio 37.

11. Por. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Naród żydowski i jego Pisma święte w Biblii chrześcijańskiej (24 maja 2001), Ench. Vat., 20, nn. 733-1150.

12. BENEDYKT XVI, Przemówienie do Kurii Rzymskiej (22 grudnia 2008): AAS 101 (2009), 50; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/2009, s. 10.

13. BENEDYKT XVI, Anioł Pański (4 stycznia 2009): Insegnamenti V, 1 (2009), 13; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3/2009, s. 40.

14. Por. Relatio ante disceptationem, I: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 12/2008, ss. 14-15.

15. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 2.

16. BENEDYKT XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 1: AAS 98 (2006), 217-218.

17. Instrumentum laboris, 9.

18. Credo nicejsko-konstantynopolitańskie: DS 150.

19. ŚW. BERNARD Z CLAIRVAUX, Homilia super missus est, IV, 11: PL 183, 86 B.

20. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 10.

21. Por. Propositio 3.

22. Por. KONGREGACJA NAUKI WIARY, Deklaracja Dominus Iesus o jedyności i powszechności zbawczej Jezusa Chrystusa i Kościoła (6 sierpnia 2000), 13-15: AAS 92 (2000), 754-756.

23. Por. In Hexaemeron, XX, 5: Opera Omnia, V. Quaracchi 1891, ss. 425-426; Breviloquium., I, 8: Opera Omnia, V. Quaracchi 1891, ss. 216-217.

24. Itinerarium mentis in Deum, II, 12; Opera Omnia, V. Quaracchi 1891, ss. 302-303; por. Commentarius in librum Ecclesiastes, Cap. 1, vers. 11, Quaestiones II, 3: Opera Omnia, VI, V. Quaracchi 1891, s. 16.

25. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 3; por. SOBÓR WAT. I, Konst. dogmat. o wierze katolickiej Dei Filius, rozdz. 2, De revelatione: DS 3004.

26. Por. Propositio 13.

27. MIĘDZYNARODOWA KOMISJA TEOLOGICZNA, W poszukiwaniu etyki uniwersalnej: nowe spojrzenie na prawo naturalne, Watykan 2009, n. 39.

28. Por. Summa Theologiae, Ia-IIae, q. 94, a. 2.

29. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Biblia i moralność. Biblijne korzenie postępowania chrześcijańskiego (11 maja 2008), Watykan 2008, 13, 32, 109.

30. Por. MIĘDZYNARODOWA KOMISJA TEOLOGICZNA, W poszukiwaniu etyki uniwersalnej: nowe spojrzenie na prawo naturalne, Watykan 2009, n. 102.

31. Por. BENEDYKT XVI, Homilia podczas modlitwy przedpołudniowej («Hora tertia») na rozpoczęcie I kongregacji generalnej XII Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów (6 października 2008): AAS 100 (2008), 758-761; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 12/2008, s. 11.

32. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 14.

33. BENEDYKT XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 1: AAS 98 (2006), 217-218.

34. «Ho Logos pachynetai (lub brachynetai)». Por. ORYGENES, Peri Archon, I, 2, 8: SC 252, ss. 127-129.

35. BENEDYKT XVI, Homilia podczas Pasterki (25 grudnia 2006): AAS 99 (2007), 12; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/2007 s. 46.

36. Por. XII ZWYCZAJNE ZGROMADZENIE OGÓLNE SYNODU BISKUPÓW, Orędzie końcowe, II, 4-6: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. ½009, ss. 24-26.

37. MAKSYM WYZNAWCA, La vita di Maria, n. 89: Testi mariani del primo millennio, 2, Rzym 1989, s. 253.

38. Por. BENEDYKT XVI, Posynodalna adhort. apost. Sacramentum caritatis (22 lutego 2007), 9-10: AAS 99 (2007), 111-112.

39. Por. BENEDYKT XVI, Audiencja generalna (15 kwietnia 2009): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/2009, s. 32.

40. Tenże, Homilia podczas Mszy św. w uroczystość Objawienia Pańskiego (6 stycznia 2009): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3/2009, s. 19.

41. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 4.

42. Propositio 4.

43. Droga na górę Karmel, II, 22.

44. Propositio 47.

45. Katechizm Kościoła Katolickiego, 67.

46. Por. KONGREGACJA NAUKI WIARY, Orędzie fatimskie (26 czerwca 2000): Ench. Vat., 19, nn. 974-1021; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/2000, ss. 47-48.

47. Adversus haereses, IV, 7, 4: PG 7, 992-993; V, 1, 3: PG 7, 1123; V, 6, 1: PG 7, 1200.

48. Por. BENEDYKT XVI, Posynodalna adhort. apost. Sacramentum caritatis (22 lutego 2007), 12: AAS 99 (2007), 113-114.

49. Por. Propositio 5.

50. Adversus haereses, III, 24, 1: PG 7, 966.

51. Homiliae in Genesim, XXII 1: PG 53, 175.

52. Epistula 120, 10: CSEL 55, s. 500-506.

53. Homiliae in Ezechielem, I, VII, 17: CC 142, s. 94.

54. «Oculi ergo devotae animae sunt columbarum quia sensus eius per Spiritum sanctum sunt illuminati et edocti, spiritualia sapientes. (...) Nunc quidem aperitur animae talis sensus, ut intellegat Scripturas»: RYSZARD ZE ŚW. WIKTORA, Explicatio in Cantica canticorum, 15: PL 196, 450 B i D.

55. Sacramentarium Serapionis II (XX): Didascalia et Constitutiones apostolorum, F.X. FUNK, II, Paderborn 1906, s. 161.

56. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 7.

57. Tamże, 8.

58. Tamże.

59. Por. Propositio 3.

60. Por. Orędzie końcowe, II, 5: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. ½009, s. 26

61. Expositio Evangelii secundum Lucam 6, 33: PL 15, 1677.

62. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 13.

63. Katechizm Kościoła Katolickiego, 102; por. także: RUPERT Z DEUTZ, De operibus Spiritus Sancti, I, 6: SC 131, ss. 72-74.

64. Enarrationes in Psalmos, 103, IV, 1: PL 37, 1378. Analogiczne stwierdzenia w: ORYGENES, In Johannem V, 5-6: SC 120, ss. 380-384.

65. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 21.

66. Tamże, 9.

67. Por. Propositiones 5. 12.

68. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 12.

69. Por. Propositio 12.

70. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 11.

71. Propositio 4.

72. Prol., Opera Omnia, V. Quaracchi 1891, ss. 201-202.

73. Por. BENEDYKT XVI, Przemówienie do przedstawicieli świata kultury w Kolegium bernardynów w Paryżu (12 września 2008): AAS 100 (2008), 721-730; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10-1½008, s. 13.

74. Por. Propositio 4.

75. Por. Relatio post disceptationem, 12.

76. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 5.

77. Propositio 4.

78. Na przykład Pwt 28, 1-2. 15. 45; 32, 1; wśród proroków por. Jr 7, 22-28; Ez 2, 8; 3, 10; 6, 3; 13, 2; aż do ostatnich: Za 3, 8. U św. Pawła por. Rz 10, 14-18; 1 Tes 2, 13.

79. Propositio 55.

80. Por. BENEDYKT XVI, Posynodalna adhort. apost. Sacramentum caritatis (22 lutego 2007), 33: AAS 99 (2007), 132-133.

81. Tenże, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 41: AAS 98 (2006), 251.

82. Propositio 55.

83. Por. Evang. secundum Lucam 2, 19: PL 15, 1559-1560.

84. Breviloquium, Prol., Opera Omnia, V. Quaracchi 1891, ss. 201-202.

85. Summa Theologiae, Ia-IIae, q. 106, art. 2.

86. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Interpretacja Biblii w Kościele (15 kwietnia 1993), III, A, 3: Ench. Vat., 13, n. 3035.

87. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 12.

88. Contra epistulam Manichaei quam vocant fundamenti, V, 6: PL 42, 176.

89. Por. BENEDYKT XVI, Audiencja generalna (14 listopada 2007): Insegnamenti III,2 (2007), 586-591; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. ½008, s. 52.

90. Commentariorum in Isaiam libri, Prol.: PL 24, 17.

91. Epistula 52, 7: CSEL 54, s. 426.

92. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Interpretacja Biblii w Kościele (15 kwietnia 1993), II, A, 2: Ench. Vat., 13, n. 2988.

93. Tamże, II, A, 2: Ench. Vat., 13, n. 2991.

94. Homiliae in Ezechielem I, VII, 8: PL 76, 843 D.

95. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 24; por. LEON XIII, Enc. Providentissimus Deus (18 listopada 1893), Pars II, sub fi ne: ASS 26 (1893-94), 269-292; BENEDYKT XV, Enc. Spiritus Paraclitus (15 września 1920), Pars III: AAS 12 (1920), 385-422.

96. Por. Propositio 26.

97. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Interpretacja Biblii w Kościele (15 kwietnia 1993), A-B: Ench. Vat., 13, nn. 2846-3150.

98. BENEDYKT XVI, Wystąpienie podczas XIV kongregacji generalnej Synodu Biskupów (14 października 2008): Insegnamenti IV, 2 (2008), 492; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 12/2008, s. 34; por. Propositio 25.

99. Tenże, Przemówienie do przedstawicieli świata kultury w Kolegium bernardynów w Paryżu (12 września 2008): AAS 100 (2008), 722-723; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10-1½008, s. 13.

100. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 10.

101. Por. JAN PAWEŁ II, Przemówienie z okazji 100.rocznicy Providentissimus Deus oraz 50.rocznicy Divino affl ante Spiritu (23 kwietnia 1993): AAS 86 (1994), 232-243.

102. Tamże, n. 4: AAS 86 (1994), 235.

103. Tamże, n. 5: AAS 86 (1994), 235.

104. Tamże, n. 5: AAS 86 (1994), 236.

105. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Interpretacja Biblii w Kościele (15 kwietnia 1993), III, C, 1: Ench. Vat., 13, n. 3065.

106. N. 12.

107. BENEDYKT XVI, Wystąpienie podczas XIV kongregacji generalnej Synodu Biskupów (14 października 2008): Insegnamenti IV, 2 (2008), 493; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 12/2008, s. 34; por. Propositio 25.

108. Por. Propositio 26.

109. Propositio 27.

110. BENEDYKT XVI, Wystąpienie podczas XIV Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów (14 października 2008): Insegnamenti IV, 2 (2008), 493; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 12/2008, ss. 34-35; por. Propositio 26.

111. Tamże.

112. Tamże.

113. Por. Propositio 27.

114. BENEDYKT XVI, Wystąpienie podczas XIV kongregacji generalnej Synodu Biskupów (14 października 2008): Insegnamenti IV, 2 (2008), 493-494; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 12/2008, ss. 34-35.

115. JAN PAWEŁ II, Enc. Fides et ratio (14 września 1998), 55: AAS 91 (1999), 49-50.

116. Por. BENEDYKT XVI, Przemówienie do uczestników IV Krajowego Kongresu Kościelnego we Włoszech (Werona, 19 października 2006): AAS 98 (2006), 804-815.

117. Por. Propositio 6.

118. Por. ŚW. AUGUSTYN, De libero arbitrio, III, XXI, 59: PL 32, 1300; De Trinitate, II, I, 2: PL 42, 845.

119. KONGREGACJA DS. WYCHOWANIA KATOLICKIEGO, Instr. Inspectis dierum (10 listopada 1989), 26: AAS 82 (1990), 618.

120. Katechizm Kościoła Katolickiego, 116.

121. Summa Theologiae, I, q. 1, art. 10, ad 1.

122. Katechizm Kościoła Katolickiego, 118.

123. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Interpretacja Biblii w Kościele (15 kwietnia 1993), II, A, 2: Ench. Vat., 13, n. 2987.

124. Tamże, II, B, 2: Ench. Vat., 13, n. 3003.

125. BENEDYKT XVI, Przemówienie do przedstawicieli świata kultury w Kolegium bernardynów w Paryżu (12 września 2008): AAS 100 (2008), 726; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10-1½008, s. 15.

126. Tamże.

127. Por. Tenże, Audiencja generalna (9 stycznia 2008): Insegnamenti IV, 1 (2008), 41-45; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3/2008, s. 51.

128. Por. Propositio 29.

129. De arca Noe, 2, 8: PL 176, 642 C-D.

130. Por. BENEDYKT XVI, Przemówienie do przedstawicieli świata kultury w Kolegium bernardynów w Paryżu (12 września 2008): AAS 100 (2008), 725; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10-1½008, s. 14.

131. Por. Propositio 10; PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Naród żydowski i jego Pisma święte w Biblii chrześcijańskiej (24 maja 2001), 3-5: Ench. Vat. , 20, nn. 748-755.

132. Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 121-122.

133. Propositio 52.

134. Por. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Naród żydowski i jego Pisma święte w Biblii chrześcijańskiej (24 maja 2001), 19: Ench. Vat. 20, nn.799-801; ORYGENES, Homilia do Księgi Liczb 9, 4: SC 415, 238-242.

135. Katechizm Kościoła Katolickiego, 128.

136. Tamże, 129.

137. Propositio 52.

138. Quaestiones in Heptateuchum, 2, 73: PL 34, 623.

139. Homiliae in Ezechielem, I, VI, 15: PL 76, 836 B.

140. Propositio 29.

141. Przesłanie do Głównego Rabina Rzymu (22 maja 2004): Insegnamenti, XXVII, 1 (2004), 655; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 7-8/2004, s. 5.

142. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Naród żydowski i jego Pisma święte w Biblii chrześcijańskiej (24 maja 2001), 87: Ench. Vat., 20, n. 1150.

143. BENEDYKT XVI, Przemówienie pożegnalne na międzynarodowym lotnisku Ben Guriona w Tel Awiwie (Izrael, 15 maja 2009): Insegnamenti V, 1 (2009), 847-849; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 7-8/2009, s. 47.

144. Przemówienie do Naczelnych Rabinów Izraela (23 marca 2000): Insegnamenti XXIII, 1 (2000), 434; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 5/2000, s. 26.

145. Por. Propositiones 46. 47.

146. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Interpretacja Biblii w Kościele (15 kwietnia 1993), I, F: Ench. Vat., 13, n. 2974.

147. BENEDYKT XVI, Przemówienie do przedstawicieli świata kultury w Kolegium bernardynów w Paryżu (12 września 2008): AAS 100 (2008), 726; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10-1½008, s. 15.

148. Propositio 46.

149. Propositio 28.

150. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 23.

151. Przypominamy jednak, że jeżeli chodzi o tak zwane Księgi Deuterokanoniczne Starego Testamentu oraz ich natchnienie, katolicy i prawosławni nie mają dokładnie tego samego kanonu biblijnego co anglikanie i protestanci.

152. Por. Relatio post disceptationem, 36.

153. Propositio 36.

154. Por. BENEDYKT XVI, Przemówienie do XI Rady Zwyczajnej Sekretariatu Generalnego Synodu Biskupów (25 stycznia 2007): AAS 99 (2007), 85-86; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 5/2007, ss. 30-31.

155. Dekret o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 21.

156. Por. Propositio 36.

157. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 10.

158. Enc. Ut unum sint (25 maja 1995), 44: AAS 87 (1995), 947.

159. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 10.

160. Tamże.

161. Por. Tamże, 24.

162. Por. Propositio 22.

163. ŚW. GRZEGORZ WIELKI, Moralia in Job XXIV, VIII, 16: PL 76, 295.

164. Por. ŚW. ATANAZY, Vita Antonii, II, 4: PL 73, 127.

165. Moralia, Reguła LXXX, XXII: PG 31, 867.

166. Reguła, 73.3: SC 182, 672.

167. Vita prima Sancti Francisci, IX.22: FF 670. 672.

168. Reguła, I, 1-2: FF 2750.

169. BŁ. JORDAN Z SAKSONII, Libellus de principiis Ordinis Praedicatorum, 104; Monumenta Fratrum Praedicatorum Historica, Roma 1935, 16, s. 75.

170. ZAKON BRACI KAZNODZIEJÓW, Pierwotne Konstytucje lub Consuetudines, II, XXXI.

171. Vita 40, 1.

172. Por. Dzieje duszy, Ms B 3r°.

173. Tamże, Ms C 35v°.

174. In Iohannis Evangelium Tractatus, I, 12: PL 35, 1385.

175. Enc. Veritatis splendor (6 sierpnia 1993), 25: AAS 85 (1993), 1153.

176. N. 8.

177. Relatio post disceptationem, 11.

178. N. 1.

179. BENEDYKT XVI, Przemówienie do uczestników międzynarodowego kongresu nt.: «Pismo Święte w życiu Kościoła» (16 września 2005): AAS 97 (2005), 956; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 11-12/2005, s. 25.

180. Por. Relatio post disceptationem, 10.

181. Orędzie końcowe, III: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. ½009, s. 26 n.

182. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 24.

183. Tamże, 7.

184. Wprowadzenie teologiczno-pastoralne do Lekcjonarza mszalnego, 4.

185. Tamże, 9.

186. Tamże, 3; por. Łk 4, 16-21; 24, 25-35. 44-49.

187. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 102.

188. Por. BENEDYKT XVI, Posynodalna adhort. apost. Sacramentum caritatis (22 lutego 2007), 44-45: AAS 99 (2007), 139-141.

189. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Interpretacja Biblii w Kościele (15 kwietnia 1993), IV, C, 1: Ench. Vat., 13, n. 3123.

190. Tamże, III, B, 3: Ench. Vat., 13, n. 3056.

191. Por. Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 48. 51. 56; Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 21. 26; Dekret o misyjnej działalności Kościoła Ad gentes, 6. 15; Dekret o posłudze i życiu prezbiterów Presbyterorum ordinis, 18; Dekret o przystosowanej do współczesności odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 6. W wielkiej Tradycji Kościoła znajdujemy tak wymowne wyrażenia, jak: «Corpus Christi intelligitur etiam (...) Scriptura Dei» («również Pismo Boże uważa się za Ciało Chrystusa): WALTRAMUS: De unitate Ecclesiae conservanda, 1,14, W. SCHWENKENBECHER, Hannoverae 1883, s. 33; «Ciało Pana jest prawdziwym pokarmem i Jego krew prawdziwym napojem; oto prawdziwe dobro, zapewnione nam w życiu obecnym, karmić się Jego ciałem i pić Jego krew, nie tylko w Eucharystii, ale także przy czytaniu Pisma Świętego. Istotnie, prawdziwym pokarmem i prawdziwym napojem jest Słowo Boże, które się czerpie z poznania Pism»: ŚW. HIERONIM, Commentarius in Ecclesiasten, III: PL 23, 1092 A.

192. J. RATZINGER (BENEDYKT XVI), Jezus z Nazaretu, Kraków 2007, s. 225, tłum. Wiesław Szymona OP.

193. Wprowadzenie teologiczno-pastoralne do Lekcjonarza mszalnego, 10.

194. Tamże.

195. Por. Propositio 7.

196. Enc. Fides et ratio (14 września 1998), 13: AAS 91 (1999), 16.

197. Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1373-1374.

198. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 7.

199. In Psalmum 147: CCL 78, 337-338.

200. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 2.

201. Por. Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 107-108.

202. Wprowadzenie teologiczno-pastoralne do Lekcjonarza mszalnego, 66.

203. Propositio 16.

204. Por. BENEDYKT XVI, Posynodalna adhort. apost. Sacramentum caritatis (22 lutego 2007), 45: AAS 99 (2007), 140-141.

205. Por. Propositio 14.

206. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 230, § 2; 204, § 1.

207. Wprowadzenie teologiczno-pastoralne do Lekcjonarza mszalnego, 55.

208. Tamże, 8

209. N. 46: AAS 99 (2007), 141.

210. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 25.

211. Propositio 15.

212. Tamże.

213. Sermo 179, 1: PL 38, 966.

214. Por. BENEDYKT XVI, Posynodalna adhort. apost. Sacramentum caritatis (22 lutego 2007), 93: AAS 99 (2007), 177.

215. KONGREGACJA DS. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Kompendium eucharystyczne (25 marca 2009), Watykan 2009.

216. Epistula 52, 7: CSEL 54, 426-427.

217. Propositio 8.

218. Obrzędy Pokuty, Wprowadzenie teologiczne i pastoralne, 17.

219. Tamże, 19.

220. Propositio 8.

221. Propositio 19.

222. Ogólne wprowadzenie do Liturgii Godzin, III, 15.

223. Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 85.

224. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 276, § 3; 1174, § 1.

225. Por. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 377; 473, § 1 i 2, 1°; 538, § 1; 881, § 1.

226. Obrzędy Błogosławieństw, Wprowadzenie teologiczne i pastoralne, 21.

227. Por. Propositio 18; SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 35.

228. Por. BENEDYKT XVI, Posynodalna adhort. apost. Sacramentum caritatis (22 lutego 2007), 75: AAS 99 (2007), 162-163.

229. Tamże.

230. KONGREGACJA DS. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii, Zasady i wskazania (17 grudnia 2001), 87; Ench. Vat., 20, n. 2461.

231. Por. Propositio 14.

232. Por. ŚW. IGNACY ANTIOCHEŃSKI, Ad Ephesios, 15, 2; F. X. FUNK, Patres Apostolici, vol. I, Tübingen 1901, 224.

233. Por. ŚW. AUGUSTYN, Sermo 288,5: PL 38, 1307; Sermo 120,2: PL 38, 677.

234. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 56.

235. Tamże, 45; por. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 30.

236. Wprowadzenie teologiczno-pastoralne do Lekcjonarza mszalnego, 13.

237. Por. Tamże, 17.

238. Propositio 40.

239. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 309.

240. Por. Propositio 14.

241. Por. BENEDYKT XVI, Posynodalna adhort. apost. Sacramentum caritatis (22 lutego 2007), 69: AAS 99 (2007), 157.

242. Por. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 57.

243. Propositio 14.

244. Por. Kanon 36 Synodu w Hipponie w 393 roku, DS, 186.

245. Por. List apost. Vicesimus quintus annus (4 grudnia 1988), 13: AAS 81 (1989), 910; KONGREGACJA DS. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Redemptionis sacramentum. Instrukcja o tym, co należy zachowywać, a czego unikać w związku z Najświętszą Eucharystią (25 marca 2004), 62: Ench. Vat., 22, n. 2248.

246. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 116; Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 41.

247. Por. Propositio 14.

248. Propositio 9.

249. Epistula 30, 7: CSEL 54, s. 246.

250. Tenże, Epistula 133, 13: CSEL 56, s. 260.

251. Tenże, Epistula 107, 9, 12: CSEL 55, ss. 300. 302.

252. Tenże, Epistula 52, 7: CSEL 54, s. 426.

253. JAN PAWEŁ II, List apost. Novo millennio ineunte (6 stycznia 2001), 31: AAS 93 (2001), 287-288.

254. Propositio 30; por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 24.

255. ŚW. HIERONIM, Commentariorum in Isaiam libri., Prol.; PL 24, 17B.

256. Propositio 21.

257. Por. Propositio 23.

258. Por. KONGREGACJA DS. DUCHOWIEŃSTWA, Dyrektorium ogólne o katechizacji (15 sierpnia 1997), 94-96: Ench. Vat., 16, nn. 875-878; JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Catechesi tradendae (16 października 1979), 27: AAS 71 (1979), 1298-1299.

259. Tamże, 127: Ench. Vat., 16, n. 935; por. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Catechesi tradendae (16 października 1979), 27: AAS 71 (1979), 1299.

260. Tamże, 128: Ench. Vat., 16, n. 936.

261. Por. Propositio 33.

262. Por. Propositio 45.

263. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Kościele Lumen gentium, 39-42.

264. Propositio 31.

265. N. 15: AAS 96 (2004), 846-847.

266. N. 26: AAS 84 (1992), 698.

267. Tamże.

268. BENEDYKT XVI, Homilia podczas Mszy św. Krzyżma (9 kwietnia 2009): AAS 101 (2009), 355; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/2009, ss. 19-20

269. Tamże, 356.

270. KONGREGACJA DS. WYCHOWANIA KATOLICKIEGO, Podstawowe normy formacji diakonów stałych (22 lutego 1998), 11: Ench. Vat., 17, nn. 174-175.

271. Tamże, 74: Ench. Vat., 17, n. 263.

272. Por. Tamże, 81: Ench. Vat., 17, n. 271.

273. Propositio 32.

274. Por. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992), 47: AAS 84 (1992), 740-742.

275. Propositio 24.

276. BENEDYKT XVI, Homilia na Światowy Dzień Życia Konsekrowanego (2 lutego 208); AAS 100 (2008), 133; por. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Vita consecrata (25 marca 1996), 82: AAS 88 (1996), 458-460.

277. KONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO, Instrukcja: Rozpocząć na nowo od Chrystusa. Odnowione zaangażowanie życia konsekrowanego w trzecim tysiącleciu (19 maja 2002), 24: Ench. Vat., 21, n. 447.

278. Por. Propositio 24.

279. ŚW. BENEDYKT, Reguła, IV, 21: SC 181, ss. 456-458.

280. BENEDYKT XVI, Przemówienie w opactwie cystersów w Heiligenkreuz (9 września 2007): AAS 99 (2007), 856; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10-1½007, s. 29.

281. Por. Propositio 30.

282. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Christifi deles laici (30 grudnia 1988), 17: AAS 81 (1989), 418.

283. Por. Propositio 33.

284. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 49: AAS 74 (1982), 140-141.

285. Propositio 20.

286. Por. Propositio 21.

287. Propositio 20.

288. Por. List apost. Mulieris dignitatem (15 sierpnia 1988), 31: AAS 80 (1988), 1727-1729.

289. Propositio 17.

290. Por. Propositiones 9. 22.

291. N. 25.

292. Enarrationes in Psalmos 85, 7: PL 37, 1086.

293. ORYGENES, Epistula ad Gregorium, 3: PG 11, 92.

294. BENEDYKT XVI, Przemówienie do alumnów Rzymskiego Wyższego Seminarium Duchownego (17 lutego 2007): AAS 99 (2007), 253-254; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 5/2007, s. 39.

295. Por. Tenże, Posynodalna adhort. apost. Sacramentum caritatis (22 lutego 2007), 66: AAS 99 (2007), 155-156.

296. Orędzie końcowe, III, 9: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. ½009, s. 28.

297. Por. Tamże.

298. «Plenaria indulgentia conceditur christifi deli qui Sacram Scripturam, iuxta textum a competenti auctoritate adprobatum, cum veneratione divino eloquio debita et ad modum lectionis spiritalis, per dimidiam saltem horam legerit; si per minus tempus id egerit indulgentia erit partialis»: PENITENCJARIA APOSTOLSKA, Enchiridion Indulgentiarum. Normae et concessiones (16 lipca 1999), 30, § 1.

299. Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1471-1479.

300. PAWEŁ VI, Konst. apost. Indulgentiarum doctrina (1 stycznia 1967): AAS 59 (1967), 18-19.

301. Por. Epistula 49, 3: PL 16, 1204 A.

302. KONGREGACJA DS. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii. Zasady i wskazania (9 kwietnia 2002), 197-202.

303. Por. Propositio 55.

304. Por. List apost. Rosarium Virginis Mariae (6 października 2002): AAS 95 (2003), 5-36.

305. Propositio 55.

306. KONGREGACJA DS. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii. Zasady i wskazania (9 kwietnia 2002), 207.

307. Por. Propositio 51.

308. BENEDYKT XVI, Homilia podczas Mszy św. w Dolinie Jozafata w Jerozolimie (12 maja 2009): AAS 101 (2009), 473; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 7-8/2009, s. 31.

309. Por. Epistula 108, 14: CSEL 55, ss. 324-325.

310. Adversus haereses, IV, 20, 7: SC 100, 646.

311. BENEDYKT XVI, Enc. Spe salvi (30 listopada 2007), 31: AAS 99 (2007), 2010.

312. BENEDYKT XVI, Przemówienie do przedstawicieli świata kultury w Kolegium bernardynów w Paryżu (12 września 2008): AAS 100 (2008), 730; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10-1½008, s. 16.

313. Por. In Evangelium secundum Matthaeum 17, 7: PG 13, 1197B; ŚW. HIERONIM, Translatio homiliarum Origenis in Lucam, 36, PL 324-325.

314. Por. BENEDYKT XVI, Homilia podczas Liturgii eucharystycznej inaugurującej XII Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów (5 października 2008): AAS 100 (2008), 757; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 12/2008, s. 9.

315. Propositio 38.

316. Por. KONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO, Instrukcja: Rozpocząć na nowo od Chrystusa. Odnowione zaangażowanie życia konsekrowanego w trzecim tysiącleciu (19 maja 2002), 36: Ench. Vat., 21, n. 488-491.

317. Propositio 30.

318. Por. Propositio 38.

319. Por. Propositio 49.

320. Por. Enc. Redemptoris missio (7 grudnia 1990): AAS 83 (1991), 149-340; oraz Tenże, List apost. Novo millennio ineunte (6 stycznia 2001), 40: AAS 93 (2001), 294-295.

321. Propositio 38.

322. Por. BENEDYKT XVI, Homilia podczas liturgii eucharystycznej inaugurującej XII Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów (5 października 2008): AAS 100 (2008), 753-757; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 12/2008, s. 8.

323. Propositio 38.

324. Orędzie końcowe, IV, 12: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. ½009, s. 29.

325. N. 22: AAS 68 (1976), 20.

326. Por. SOBÓR WAT. II, Dekl. o wolności religijnej Dignitatis humanae, 2. 7.

327. Por. Propositio 39.

328. Por. BENEDYKT XVI, Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 2009 (8 grudnia 2008): Insegnamenti IV, 2 (2008), 792-802; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 1/ 2009, ss. 3-8.

329. Adhort. apost. Evangelii nuntiandi (8 grudnia 1975), 19: AAS 68 (1976), 18.

330. Por. Propositio 39.

331. Por. JAN XXIII, Enc. Pacem in terris (11 kwietnia 1963), 145: AAS 55 (1963), 259.

332. Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Centesimus annus (1 maja 1991), 47: AAS 83 (1991), 851-852; Tenże, Przemówienie do Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych (2 października 1979), 13: AAS 71 (1979), 1152-1153; PAPIESKA RADA «IUSTITIA ET PAX», Kompendium nauki społecznej Kościoła, 152.

333. Por. Kompendium nauki społecznej Kościoła, 152-159.

334. Por. BENEDYKT XVI, Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 2007 (8 grudnia 2006), 10: Insegnamenti II, 2 (2006), 780; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/ 2007, s. 6.

335. Por. Propositio 8.

336. BENEDYKT XVI, Homilia (25 stycznia 2009): Insegnamenti V,1 (2009), 141; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3/2009, s. 31.

337. Tenże, Homilia na zakończenie XII Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów (26 października 2008): AAS 100 (2008), 779; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. ½009, s. 33.

338. Propositio 11.

339. BENEDYKT XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 28: AAS 98 (2006), 240.

340. De doctrina christiana, I, 35, 39 - 36, 40: PL 34, 34; O nauce chrześcijańskiej, ATK 1979, tłum. Jan Sułowski.

341. Por. BENEDYKT XVI, Orędzie na XXI Światowy Dzień Młodzieży: AAS 98 (2006), 282-286; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 4/2006, s. 7.

342. Por. Propositio 34.

343. Por. Tamże.

344. Homilia (24 kwietnia 2005): AAS 97 (2005), 712; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/2005, s. 12.

345. Por. Propositio 38.

346. BENEDYKT XVI, Przemówienie z okazji XVII Światowego Dnia Chorego (11 lutego 2009): Insegnamenti V,1 (2009), 232; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 4/2009, s. 22.

347. Por. Propositio 35.

348. Propositio 11.

349. Por. BENEDYKT XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 25: AAS 98 (2006), 236-237.

350. Propositio 11.

351. BENEDYKT XVI, Homilia (1 stycznia 2009): Insegnamenti V,1 (2009), 5; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/2009, s. 42.

352. Propositio 54.

353. Por. BENEDYKT XVI, Posynodalna adhort. apost. Sacramentum caritatis (22 lutego 2007), 92: AAS 99 (2007), 176-177.

354. JAN PAWEŁ II, Przemówienie w UNESCO (Paryż, 2 czerwca 1980), 6: AAS 72 (1980), 738; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/1980, s. 4.

355. Por. Propositio 41.

356. Por. Tamże.

357. Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Fides et ratio (14 września 1998), 80: AAS 91 (1999), 67-68.

358. Por. Lineamenta, 23.

359. Por. Propositio 40.

360. Por. SOBÓR WAT. II, Dekret o środkach społecznego przekazu Inter mirifi ca; PAPIESKA RADA DS. ŚRODKÓW SPOŁECZNEGO PRZEKAZU, Instr. duszp. Communio et progressio o środkach społecznego przekazu, ogłoszona z polecenia Soboru Watykańskiego II (23 maja 1991): AAS 63 (1971), 593-656; JAN PAWEŁ II, List apost. Szybki rozwój (24 stycznia 2005): AAS 97 (2005), 265-274; PAPIESKA RADA DS. ŚRODKÓW SPOŁECZNEGO PRZEKAZU, Aetatis novae. Instr. duszpast. o przekazie społecznym w dwudziestą rocznicę ogłoszenia Instrukcji Communio et progressio (22 lutego 1992): AAS 84 (1992), 447-468; Kościół i internet (22 lutego 2002): Ench. Vat., 21, nn. 66-95; Etyka w internecie (22 lutego 2002: Ench. Vat., 21, nn. 96-127.

361. Por. Orędzie końcowe, IV, 11: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. ½009, s. 29; BENEDYKT XVI, Orędzie na XLIII Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu (24 stycznia 2009): Insegnamenti V,1 (2009), 123-127; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3/2009, ss. 5-7.

362. Por. Propositio 44.

363. JAN PAWEŁ II, Orędzie na XXXVI Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu (24 stycznia 2002): Insegnamenti XXV, 1 (2002), 94-95; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 4/2002, s. 7.

364. Por. Adhort. apost. Evangelii nuntiandi (8 grudnia 1975), 20: AAS 68 (1976), 18-19.

365. Por. BENEDYKT XVI, Posynodalna adhort. apost. Sacramentum caritatis (22 lutego 2007), 78: AAS 99 (2007), 165.

366. Por. Propositio 48.

367. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Interpretacja Biblii w Kościele (15 kwietnia 1993), IV, B: Ench. Vat., 13, n. 3112.

368. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o misyjnej działalności Kościoła Ad gentes, 22; PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Interpretacja Biblii w Kościele (15 kwietnia 1993), IV, B: Ench. Vat., 13, nn. 3111-3117.

369. JAN PAWEŁ II, Przemówienie do biskupów Kenii (7 maja 1980), 6: AAS 72 (1980), 497; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/1980, s. 17.

370. Por. Instrumentum laboris, 56.

371. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Interpretacja Biblii w Kościele (15 kwietnia 1993), IV, B: Ench. Vat., 13, n. 3113.

372. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 22.

373. Propositio 42.

374. Por. Propositio 43.

375. BENEDYKT XVI, Homilia podczas modlitwy przedpołudniowej («Hora tertia») na rozpoczęcie I kongregacji generalnej XII Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów (6 października 2008): AAS 100 (2008), 760; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 12/2008, ss. 12-13.

376. Pośród licznych wystąpień różnego rodzaju wymieńmy: JAN PAWEŁ II, Enc. Dominum et Vivifi cantem (18 maja 1986): AAS 78 (1986), 809-900; Tenże, Enc. Redemptoris missio (7 grudnia 1990): AAS 83 (1991), 249-340; Tenże, Przemówienia i homilie w Asyżu z okazji Światowego Dnia Modlitwy o Pokój (27 października 1986): Insegnamenti IX, 2, 1986, 1249-1273; Dzień modlitw o pokój na świecie (24 szycznia 2002): Insegnamenti, XXV, 1, 2002, 97-108; KONGREGACJA NAUKI WIARY, Deklaracja Dominus Iesus o jedyności i powszechności zbawczej Jezusa Chrystusa i Kościoła (6 sierpnia 2000): AAS 92 (2000), 742-765.

377. Por. SOBÓR WAT. II, Deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich Nostra aetate, 3.

378. Por. BENEDYKT XVI, Przemówienie do ambasadorów krajów o większości muzułmańskiej akredytowanych przy Stolicy Apostolskiej (25 września 2006): AAS 98 (2006), 704-706; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 1½006, s. 39.

379. Por. Propositio 53.

380. Por. Propositio 50.

381. Tamże.

382. JAN PAWEŁ II, Przemówienie podczas spotkania z młodzieżą muzułmańską w Casablance w Maroku (19 sierpnia 1985): AAS 78 (1986), 99: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. nadzw. II/1985, s. 15.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Papież Benedykt XVI

„W pełni świadom powagi tego aktu, z pełną wolnością, oświadczam, że rezygnuję z posługi biskupa Rzymu, następcy Piotra, powierzonej mi przez kardynałów 19 kwietnia 2005 r., tak że od 28 lutego 2013 r., od godz. 20, rzymska stolica, Stolica św. Piotra, będzie zwolniona («sede vacante») i będzie konieczne, aby ci, którzy do tego posiadają kompetencje, zwołali konklawe dla wyboru nowego papieża”. Te słowa zaskoczyły chyba wszystkich. Benedykt XVI już za kilka dni zakończy swoją posługę papieską w Kościele.

CZYTAJ DALEJ

„Napełnił naczynie wodą i zaczął umywać uczniom nogi” (J 13, 5)

Niedziela warszawska 15/2004

[ TEMATY ]

Wielki Tydzień

pl.wikipedia.org

Mistrz Księgi Domowej, "Chrystus myjący nogi apostołom", 1475

Mistrz Księgi Domowej,

1. Wszelkie „umywanie”, „obmywanie się” lub kogoś albo czegoś kojarzy się ściśle z faktem istnienia jakiegoś brudu. Umywanie to akcja mająca na celu właśnie uwolnienie się od tego brudu. I jak o brudzie można mówić w znaczeniu dosłownym i przenośnym, taki też sens posiada czynność obmywania; jest to oczyszczanie się z fizycznego brudu albo akcja symboliczna powodująca uwolnienie się od moralnego zbrukania. To ten ostatni rodzaj obmycia ma na myśli Psalmista, kiedy woła: „Obmyj mnie całego z nieprawości moich i oczyść ze wszystkich moich grzechów …obmyj mnie a stanę się bielszy od śniegu” (Ps 51, 4-9). Wszelkie „bycie brudnym” sprowadza na nas złe, nieprzyjemne samopoczucie, uwolnienie się zaś od owego brudu przez obmycie przynosi wyraźną ulgę.
Biblia mówi wiele razy o obydwu rodzajach zarówno brudu jak i obmycia, czyli oczyszczenia. W rozważaniach niniejszych zajmiemy się obmyciami z brudu w znaczeniu moralnym.

CZYTAJ DALEJ

USA: nowy program nauczania uniwersyteckiego – studiowanie dorobku św. Jana Pawła II

2024-03-28 16:55

[ TEMATY ]

USA

studia

św. Jan Paweł II

Adam Bujak/Biały Kruk

Katolicki Uniwersytet Św. Tomasza w Houstonie w stanie Teksas rozpoczyna 30-godzinny cykl wykładów online, poświęcony życiu św. Jana Pawła II i jego nauczaniu o „godnosci osoby ludzkiej w nawiązaniu do innych ludzi i ostatecznie w odniesieniu do Boga”. Uwieńczeniem kursu będzie uzyskanie stopnia magisterskiego (Master of Arts). Celem nowego programu jest też poznawanie „ojczyzny świętego: kultury i historii Polski”. Na zakończenie przewidziano dwutygodniowy pobyt w naszym kraju, po którym przewodnikami mają być polscy naukowcy, badający dzedzictwo świętego papieża.

Nowy kierunek studiów przeznaczony jest zwłaszcza dla formatorów w różnych zakonach, nauczycieli szkół katolickich i innych specjalistów. Do poznawania życia i dorobku Ojca Świętego zachęca kard. Daniel DiNardo - metropolita Galvestonu-Houstonu, archidiecezji, na której terenie znajduje się uniwersytet. Podkreślił on, że „program ten stwarza wspaniałą okazję do badania spuścizny po świętym Janie Pawle II, głoszonej przezeń obrony godności człowieka i wartości tego, czym jest wolność religijna”. Swoje poparcie dla nowego programu studiów wyrazili też m.in emerytowany arcybiskup Filadelfii Charles Chaput i George Weigel - znany na całym świecie autor książek o papieżu Wojtyle.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję