Reklama

Niedziela Podlaska

Antykomunistyczne podziemie i jego działalność na Podlasiu

Naszą powinnością jest pamięć o Wyklętych – synach ziemi podlaskiej, którzy po latach zmagań z hitlerowskim okupantem nie zawahali się stawić oporu nowemu komunistycznemu okupantowi w obronie niepodległości ojczyzny i wiary przodków

Niedziela podlaska 8/2019, str. IV-V

[ TEMATY ]

żołnierze wyklęci

żołnierze niezłomni

Archiwum autora

Szwadron por. „Bartosza” z VI Brygady Wileńskiej AK (1947 r.)

Szwadron por. „Bartosza” z VI Brygady Wileńskiej AK (1947 r.)

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Opór przeciwko komunistycznemu zniewoleniu

Stawiane w ostatnich latach pomniki Wyklętych przypominają ofiarę życia złożonego na ołtarzu ojczyzny przez kpt. Władysława Łukasiuka „Młota”, kpt. Kazimierza Kamieńskiego „Huzara”, por. Józefa Małczuka „Brzaska”, sierż. Kazimierza Wyrozębskiego „Sokolika” i ich podkomendnych – żołnierzy Armii Krajowej, którzy po latach walki z niemieckim okupantem stanęli ponownie do boju w szeregach partyzanckiej VI Brygady Wileńskiej AK – tym razem z drugim okupantem, z Sowietami i ich „rodzimymi” poplecznikami. Znakomita większość partyzantów poległa w walce ze zbrodniczym komunistycznym reżimem lub została zamordowana w więzieniach.

Dzięki publikacjom dr. Kazimierza Krajewskiego i jego kolegów z IPN mamy coraz większą wiedzę o dramatycznych wydarzeniach lat 1944-52 i indywidualnych postaciach podziemia niepodległościowego i ich zaplecza społecznego. Publikacje o oporze przeciwko komunistycznemu zniewoleniu mieszkańców wsi nadbużańskich pokazuje skalę działalności zbrojnej podziemia (struktury AK, szwadrony VI Brygady Wileńskiej AK) i poparcia społecznego dla wszelkich form oporu przeciwko narzucanemu siłą reżimowi, zarazem mechanizmy bezwzględnych represji władz.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

„Młot”, ,,Huzar”, ,,Brzask” i inni

Reklama

Mimo że mieszkańcy tych stron zostali poddani masowemu terrorowi służb bezpieczeństwa efektem sprawnych akcji podziemia kierowanego przez ,,Młota”, a potem „Huzara” była swoista dwuwładza, a w praktyce panowanie partyzantów w terenie aż do wiosny 1948 r. UB pojawiało się we wsiach głównie jako uzbrojona po zęby wieloosobowa ekspedycja. W gminach funkcjonowały posterunki MO, ale przypadki ich rozbrajań były na tyle liczne, że milicjanci nie wykazywali większej gorliwości. Podstawowe znaczenie miało poparcie miejscowej ludności dla partyzantki. W tej sytuacji UB utrzymało pełną kontrolę tylko w miastach powiatowych.

Struktury poakowskie długo zachowywały poważną zdolność bojową. Ogłoszona przez komunistów amnestia z jesieni 1945 r. nie dała oczekiwanych przez nich efektów, gdyż struktury podziemia kontynuowały działalność. Podziemie ponosiło nieuniknione straty, w obławach UB i KBW ginęli pojedynczy partyzanci, straty resortu bezpieczeństwa były jednak o wiele większe. W 1946 r. dawne struktury konspiracyjne podporządkowały się dowódcy VI Brygady Wileńskiej AK kpt. Władysławowi Łukasiukowi „Młotowi” (VI brygada formalnie podległa eksterytorialnemu Okręgowi Wileńskiemu AK). Ośrodki i placówki w terenie tworzyły zaplecze organizacyjne dla oddziałów polowych (szwadronów) VI brygady. Komendantem rezerw VI brygady na terenie powiatu Sokołów Podlaski był z dawnych dowódców por. Józef Małczuk „Brzask” z Wyroząb, któremu podlegał dowódca patrolu sierż. Kazimierz Wyrozębski „Sokolik” z Niemirk.

Akcje represyjne i terror bezpieki

Reklama

Rok 1948 okazał się jednak okresem przełomowym. W połowie 1948 r. oddziały UB i KBW w nieprzerwanym ciągu operacji pacyfikacyjnych rozbiły większość oddziałów polowych VI brygady. 5 lipca 1948 r. w przypadkowym starciu z patrolem MO pod Sterdynią poległ Kazimierz Wyrozębski „Sokolik”. Akcje represyjne połączone były usuwaniem ze stanowisk starych wójtów, część z nich było zatrzymywanych i sądzonych pod sfingowanymi zarzutami. Równolegle przeprowadzono akcję zwalniania niepewnych sekretarzy gmin, sołtysów i nauczycieli.

Rozbicie w operacji „Z” szwadronów VI Brygady Wileńskiej nie oznaczało końca podziemia niepodległościowego. Pojedyncze patrole konspiracji wraz ze strukturą terenową działały jeszcze 4 lata.

Po śmierci kpt. „Młota” w czerwcu 1949 r. w lasach wsi Czaje Wólka terenowe struktury podporządkowały się kolejnemu dowódcy VI brygady sławnemu kpt. Kazimierzowi Kamieńskiemu „Huzarowi”. Pomimo strat i wzmagającego się terroru bezpieki grupy partyzanckie trwały dalej w terenie. UB organizowało w tym czasie specjalne grupy operacyjne, które stacjonowały miesiącami na posterunkach gminnych MO. Niezależnie od tego teren przeczesywały setki żołnierzy KBW, próbując złowić niewidzialnego wroga. Operacje te, mimo wielkich nakładów sił i środków, nie dawały jednak poważniejszych rezultatów, oprócz kolejnych fal aresztowań cywilnych mieszkańców wiosek podejrzewanych o sprzyjanie partyzantom.

Agent UB Czesław Białowąs

Reklama

W części przedbużnej dowodzący rezerwami brygady por. J. Małczuk „Brzask” kierował osobiście jednym z patroli aż do wiosny 1950 r. Zasadnicze znaczenie dla „rozgrywki” UB z partyzantami było dopiero pozyskanie przez UB nowego agenta Czesława Białowąsa – brata poległego w 1946 r. Stanisława Białowąsa „Boruty” z Gródka n. Bugiem i Witolda z patrolu „Brzaska”. 18-letni Czesław został szantażem zwerbowany do współpracy z UB. Agent okazał się niezwykle cenny, ponieważ utrzymywał kontakt z bratem Witoldem z oddziału. Po zwerbowaniu został przerzucony na teren powiatu sokołowskiego w rejon operowania oddziału i szybko wprowadzony do akcji. Pod pozorem spotkania z bratem z okazji Świąt Wielkanocnych odwiedził obozowisko partyzanckie, znajdujące się w lasach gminy Jabłonny Lackiej. W wyniku „wystawienia” oddziału trzy bataliony KBW otoczyły 7 kwietnia 1950 r. leśne miejsce postoju partyzantów pod Toczyskami Podbornymi. W wyniku obławy zginęło trzech partyzantów z dowódcą por. „Brzaskiem”. Reszcie oddziału prowadzonemu przez plut. Adama Ratyńca „Lamparta” udało się prześlizgnąć niezauważenie przez gęsty kordon BKW. Następstwem obław była fala licznych aresztowań współpracowników oddziału. Po okrutnych śledztwach władze komunistyczne przeprowadzały na miejscu pokazowe procesy. Na oczach miejscowej ludności skazywano najbardziej obciążonych na karę śmierci, czasami zamieniono je potem na wyroki długoletniego więzienia (wyszli z więzień dopiero w 1956 r.).

W wyniku kolejnej akcji agenta zginęli 30 września 1950 r. w Borychowie wystrzelani na odkrytym polu czterej żołnierze pododdziału Arkadiusza Czapskiego „Arkadka”. Gospodarz Marian Borychowski, u którego partyzanci kwaterowali, został zakatowany w więzieniu, jego rodzina została aresztowana.

Świadectwo walki o wolną Polskę

Ostatecznym kresem partyzantki nad Bugiem było rozbicie przez KBW w maju 1952 r. w lesie Sokole za Siemiatyczami patrolu sierż. Adama Ratyńca. Z tego patrolu przeżył tylko ciężko ranny Witold Białowąs (brat „Boruty” i niesławnego Czesława), który skazany był potem przez komunistyczny sąd na wieloletnie więzienie.

Ostatni dowódca partyzancki kpt. Kazimierz Kamieński „Huzar” został ujęty w wyniku prowokacji UB „Cezary” w końcu 1952 r., zginął zamordowany rok później w więzieniu białostockim.

Niespotykany, ciągnący się przez 6 lat opór miejscowej społeczności daje świadectwo przywiązania mieszkańców tych ziem do idei niepodległej Polski.

2019-02-20 11:35

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

W hołdzie „Żołnierzom Wyklętym”

Polacy chcą trwałej pamięci o „Żołnierzach Wyklętych”. Dowodem tego jest wielkie zainteresowanie Biegiem ich pamięci „Tropem Wilczym” – zainicjowanym 3 lata temu, którego ideą jest oddanie hołdu żołnierzom polskiego antykomunistycznego i antysowieckiego podziemia, a który w tym roku odbędzie się w 81 miastach. Bieg jest organizowany z okazji Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”, który został ustanowiony – w nawiązaniu do dnia 1 marca 1951 r. – kiedy w warszawskim wiezieniu na Mokotowie wykonano wyrok śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Jego hasło – „Tropem Wilczym” – to odniesienie do schronienia Żołnierzy Wyklętych, jakie stanowiły dla nich lasy. Pomysłodawcą formy uczczenia tych bohaterów – Biegiem Pamięci jest Fundacja „Wolność i Demokracja”.
CZYTAJ DALEJ

Rozważania bp. Andrzeja Przybylskiego: XVII niedziela zwykła

2025-07-25 12:09

[ TEMATY ]

bp Andrzej Przybylski

BP KEP

Każda niedziela, każda niedzielna Eucharystia niesie ze sobą przygotowany przez Kościół do rozważań fragment Pisma Świętego – odpowiednio dobrane czytania ze Starego i Nowego Testamentu. Teksty czytań na kolejne niedzielę w rozmowie z Aleksandrą Mieczyńską rozważa bp Andrzej Przybylski.

Bóg rzekł do Abrahama: «Głośno się rozlega skarga na Sodomę i Gomorę, bo występki ich mieszkańców są bardzo ciężkie. Chcę więc zstąpić i zobaczyć, czy postępują tak, jak głosi oskarżenie, które do Mnie doszło, czy nie; dowiem się». Wtedy to dwaj mężowie odeszli w stronę Sodomy, a Abraham stał dalej przed Panem. Podszedłszy do Niego, Abraham rzekł: «Czy zamierzasz wygubić sprawiedliwych wespół z bezbożnymi? Może w tym mieście jest pięćdziesięciu sprawiedliwych; czy także zniszczysz to miasto i nie przebaczysz mu przez wzgląd na owych pięćdziesięciu sprawiedliwych, którzy w nim mieszkają? O, nie dopuść do tego, aby zginęli sprawiedliwi z bezbożnymi, aby stało się sprawiedliwemu to samo, co bezbożnemu! O, nie dopuść do tego! Czyż Ten, który jest sędzią nad całą ziemią, mógłby postąpić niesprawiedliwie?» Pan odpowiedział: «Jeżeli znajdę w Sodomie pięćdziesięciu sprawiedliwych, przebaczę całemu miastu przez wzgląd na nich». Rzekł znowu Abraham: «Pozwól, o Panie, że jeszcze ośmielę się mówić do Ciebie, choć jestem pyłem i prochem. Gdyby wśród tych pięćdziesięciu sprawiedliwych zabrakło pięciu, czy z braku tych pięciu zniszczysz całe miasto?» Pan rzekł: «Nie zniszczę, jeśli znajdę tam czterdziestu pięciu». Abraham znów odezwał się tymi słowami: «A może znalazłoby się tam czterdziestu?» Pan rzekł: «Nie dokonam zniszczenia przez wzgląd na tych czterdziestu». Wtedy Abraham powiedział: «Niech się nie gniewa Pan, jeśli rzeknę: może znalazłoby się tam trzydziestu?» A na to Pan: «Nie dokonam zniszczenia, jeśli znajdę tam trzydziestu». Rzekł Abraham: «Pozwól, o Panie, że ośmielę się zapytać: gdyby znalazło się tam dwudziestu?» Pan odpowiedział: «Nie zniszczę przez wzgląd na tych dwudziestu». Na to Abraham: «Niech mój Pan się nie gniewa, jeśli raz jeszcze zapytam: gdyby znalazło się tam dziesięciu?» Odpowiedział Pan: «Nie zniszczę przez wzgląd na tych dziesięciu».
CZYTAJ DALEJ

TOPR apeluje: Nie wychodźcie w góry – fatalne prognozy pogody

2025-07-26 21:04

Karol Porwich/Niedziela

Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe zaapelowało w sobotę wieczorem o całkowite zaniechanie wszelkich aktywności górskich w Tatrach w niedzielę. Powodem są wyjątkowo niekorzystne prognozy pogody, która może stanowić poważne zagrożenie dla życia i zdrowia turystów.

Dla powiatu tatrzańskiego na niedzielę wydano ostrzeżenie trzeciego – najwyższego – stopnia przed intensywnymi opadami deszczu. Towarzyszyć im będą gwałtowne burze z porywami wiatru dochodzącymi do 80 km/h. Miejscami możliwe są także opady gradu.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję