Okres przedpościa obejmował trzy niedziele zwane: siedemdziesiątnica, sześćdziesiątnica i pięćdziesiątnica (Septuagesima, Sexagesima, Quinquagesima), nazwy polskie: starozapustna, mięsopustna, zapustna, co oznaczałoby dzień 70., 60. i 50. przed Wielkanocą. Ścisłe obliczenie wykaże, że liczby te nie są dokładne. Ponieważ pierwszą niedzielę Wielkiego Postu nazywano quadragesima (czterdziestnicą), stąd też i trzem poprzednim niedzielom dano nazwy od liczb zaokrąglonych. Te trzy niedziele stanowiły jedną całość. Niedziele te były wstępem do całego okresu wielkanocnego. Określenie starozapustna znaczy, że wierni pościli w tym okresie, choć w formie łagodniejszej niż to czyniono w Wielkim Poście. Nazwa zaś mięsopustna wywodzi się od zwyczaju dawnych chrześcijan, którzy od tej niedzieli wstrzymywali się od spożywania mięsa. Niedziela z kolei zapustna jest ostatnią przed Wielkim Postem.

Niedziele te pojawiły się w wiekach VI-VIII na Wschodzie, gdzie nie poszczono w soboty i niedziele, stąd brakowało dni do pełnej, dokładnej liczby 40. Nie były to dni postu. Charakter postny przejawiał się w nieodmawianiu w czasie Mszy św. Gloria, Alleluja. Zamiast „Ite missa est” mówiło się „Benedicamus Domino” oraz używało się szat liturgicznych w kolorzefioletowym. Reforma liturgiczna okres przedpościa zniosła. W Polsce Wielki Post zachowywano wraz z przedpościem 70 dni jeszcze nawet w wieku XVIII i XIX.

Mięsopust

Okres od Trzech Króli do wtorku przed Środą Popielcową nazywa się karnawałem. Okres ten nazywano także mięsopustem albo mięsopustami. To dni kiedy Pan Jezus przebywał ze swoimi uczniami. Był to czas zabaw, tańców, widowisk, wielkiego ucztowania. W tym czasie młodzież przebierała się za Cyganów, Cyganki, Turków, diabłów. Czasami przebierano się za zwierzęta takie jak: niedźwiedź, koza, konik oraz za ptaki, najczęściej bociany i żurawie. Były to personifikacje bóstw płodności i urodzaju. Ich przybycie do domu miało oznaczać szczęście, radość, a także dobre urodzaje w polu. W tym czasie odbywały się również zapustowe tańce na urodzaj, na wysoki len i konopie, a także tańce mężczyzn na urodzaj ziemniaków, żyta, owsa.

Wierni w tradycji ludowej szczegółowo wyjaśniają, dlaczego ten okres tak się nazywa. Stanisława Rostkowska tak opisuje ten czas: „Wesołym nazywamy, bo jeszcze nie przebrzmiał nam w głowie śpiew kolęd, radośnie wspominamy przybycia kolędników, odwiedzających rodzinę i znajomych, a szczególnie pamiątkę narodzenia Pana Jezusa. Karnawał to czas, na który przeważnie oczekują ludzie młodzi, to jest okres urządzania zabaw, wesel, różnego rodzaju wesołych, zbiorowych towarzyskich imprez. W dawnych latach, przeważnie w karnawale zawierano śluby małżeńskie. To czas bardziej wolny od pracy rolniczej. Ślub wyznaczano w tygodniu, najczęściej we wtorek, środę, nigdy w sobotę, niedzielę lub poniedziałek. Wesela odbywały się dwa dni, goście przemęczeni, więc Pan Bóg na próżno by oczekiwał w kościele na wiernych, gdyby weselowali się w sobotę lub niedzielę. Nazwa zapust przyjęła się od rozpusty; więcej rozrywki, zabawy, oczywiście tłuściejsze i smaczniejsze jedzenie”.

Zabawy ostatkowe

Zabawy na ostatki przeważnie organizowali mężczyźni, zamawiali kapelę. Godzili się z kapelą na odpowiednią sumę pieniędzy, którą następnie równo dzielono przez ilość uczestników zabawy i tak bawili się od zmroku do północy. Kiedy wybiła godz. 12 w nocy, wówczas kapela grała marsza i wszyscy radośnie rozchodzili się do swoich domów. Bawili się wszyscy razem. Natomiast dzieci oraz młodzież szkolna tańczyły za darmo. Najbardziej znane tańce to: poleczka, walczyk, oberek, chodzony. Starsi zaś chodzili tzw. kontra. Był to trudny taniec i nie każdy potrafił go zatańczyć.

Na ostatki organizowano zabawy ludowe, z którymi związane były różnego rodzaju przyśpiewki. Tańczono tzw. kokoszkę: „czekajże matko, jakiś posag dała, ślepa kokoszkę i wiązkę siana”. Tańczono także w tym czasie oberka, polkę i walca. W latach 50. lub 60. śpiewano m.in. takie przyśpiewki i piosenki, jak: „O mój rozmarynie, rozwijaj się”, „Rozkwitały pąki białych róż” albo „Koło mego ogródeczka zakwitała jabłoneczka”. W tym czasie śpiewano także pieśni partyzanckie, chociaż pod strachem i w zadumie nad celem życia tych młodych ludzi. W tym czasie śpiewano takie przyśpiewki towarzyskie jak: „Szła dzieweczko do laseczka”, „Tam na mostku, na zielonym”, „Zielony mosteczek”, „Wysokie płoty”.

Tłusty czwartek

W tłusty czwartek szczególne znaczenie przywiązywano do pieczenia ciast. Był to wyjątkowy dzień pączków, najważniejszy pod tym względem w roku. Niektórzy bardzo szczegółowo opisują, jak przygotowywano pączki: posypywano pudrem, lukrowano, polewano czekoladą itp. Najlepsze pączki były „z duszą”, czyli z dżemem lub wiśnią w środku. Czasami nawet czyniono zakłady, kto więcej zje pączków.

Drugie miejsce wśród przygotowywanego ciasta na ten dzień zajmują faworki pudrowane, następnie kruche ciasteczka, tzw. amoniaczki oraz inne, jakie kto sobie wymyślił, ale nie był to już w sensie ścisłym obowiązek. Najważniejsze jednak były pączki. Gospodynie miały swoje przepisy i ściśle je ukrywały przed innymi. Każda gospodyni chciała wypaść jak najlepiej i żeby wszyscy ją chwalili. Tego dnia gospodynie przeważnie przygotowywały tłuste pokarmy, które spożywano przy kieliszku. Pączki tego dnia nazywano czwartkowymi.

W tłusty czwartek były też różnego rodzaju zwyczaje związane z przygotowywaniem i jedzeniem pączków. Dzieci i młodzież w szkole rysowały na tablicy duży, piękny klosz z pączkami albo talerz z faworkami, a na samym dole umieszczano następujący napis:

Panie profesorze,

bądź nam Pan łaskawy

dziś jest czwartek tłusty,

w domu są zapusty.

Rodzice pączki jedzą,

a dzieci w szkole głodne siedzą.

Smażeniu pączków i faworków towarzyszyły różnego rodzaju powiedzenia bądź przyśpiewki, które podobno wpływały na jakość ciasta. W tym względzie każda gospodyni miała swój własny sekret, którego skutecznie broniła. Nie chciała nikomu go zdradzić, nawet swoim najbliższym: „Powiedział nam Bartek, że dziś tłusty czwartek, a Bartkowa usłyszała i pączków namieszała”.

Zwyczaje ludowe

Okres ten charakteryzował się wieloma ciekawymi zwyczajami ludowymi. Niemalże każda wieś miała swoje zwyczaje, których pieczołowicie przestrzegano. W regionie nadbużańskim znany był zwyczaj pochowania basów. Polegał on na tym, że wywieziono ze wsi skrzypka i że od tego momentu, czyli od Środy Popielcowej nie będzie we wsi żadnych zabaw ani też wesel. Po wsiach i miastach w czasie zapustowych zabaw biegali poprzebierani za różnego rodzaju stwory chłopcy, stukali do okien, przeważnie tych domów, gdzie mieszkały panny. Zapraszano ich do domów na poczęstunek. Zapusty były praktykowane jako dni do znajomości i kojarzenia małżeństw. Tam, gdzie były karczmy, w te dni urządzano zabawy i hulanki.

W dniu kończącym zapusty różne panowały zwyczaje. Na obiad w ostatni dzień karnawału podawano potrawy mięsne. Tego dnia był także deser, z zasady były to pączki. Przy ich podawaniu wypowiadano następujące słowa: „Chwytaj pączek na widelec, przecież jutro już Popielec”. Gospodynie tego dnia przygotowywały żur. Było to chlebowe ciasto, które rozrabiano z wodą, a następnie gotowano.

Przed Środą Popielcową należało zniszczyć – wybić wszystkie garnki, ponieważ w okresie Wielkiego Postu nie gotowano posiłku, tylko jedzono na „sucho”, wszystko w duchu umartwienia. Po okresie Wielkiego Postu na nowo kupowano garnki gliniane, a niektórzy je sami wykonywali. Dzisiaj niestety już prawie całkowicie zanikła tradycja zabaw, tańców i bali karnawałowych, a jedynie na to miejsce pojawiły się dyskoteki młodzieżowe, nie mające nic wspólnego z prawdziwie pięknymi zabawami zamykającymi czas karnawału.