Lawinowo spada liczba księgarń (jedna księgarnia przypada na 100 tys. mieszkańców), zmniejsza się ilość proponowanych tytułów ( tylko niespełna 10% placówek ma w stałym obrocie powyżej 8 tys. tytułów książkowych), spada też liczba bibliotek (z 10313 w 1989 r. do 9046 w 1999 r.). Dane te zostały przedstawione na spotkaniu polskich pisarzy i wydawców PEN-clubu i Polskiej Izby Książki, które odbyło się 19 czerwca w Warszawie. "Na wielkich obszarach geograficznych i społecznych, nie tylko w zagłębiach nędzy i bezrobocia - mówił podczas obrad Janusz Maciejewski, prezes polskiego PEN-clubu - postępuje regres i zanik infrastruktury kulturalnej i edukacyjnej, a co za tym idzie dostęp do edukacji i kultury osiąga stan zapaści cywilizacyjnej".

Apel Polskiej Izby Książki i PEN-clubu o podjęcie działań w obronie słowa pisanego poparli wydawcy katoliccy. Zgadzają się oni z opinią o katastrofalnej sytuacji rynku książki, bibliotekarstwa i czytelnictwa w Polsce.

Katolickie wydawnictwa z trudem się utrzymują i niechętnie współfinansują nowe pomysły. Jednym z nich jest propozycja wydania książki pt. Kiedy Jezus przychodzi w glanach zawierającej reportaże i świadectwa z Przystanku Jezus, który odbył się dwa lata temu w Żarach. Książki gotowej już do druku, bogato ilustrowanej, z dokumentacją zdjęciową nikt nie chce wydać. Bo kto to kupi? Kogo to - poza uczestnikami Przystanku - interesuje? A wydawałoby się, że powinno, bo nie jest to przecież sentymentalna książka o tym, jak tam było fajnie (lub niefajnie), ale opowiada ona o tym, jaka jest współczesna młodzież, jakim językiem z nią rozmawiać, jakie są jej pragnienia. To powinno obchodzić każdego - rodzica, nauczyciela, wychowawcę, artystę a nawet polityka!

Zanika nie tylko czytelnictwo, zanika także sztuka pisania, choć na szczęście są jeszcze ludzie, którzy nie stronią od kartki papieru i długopisu. Niedawno w jednym z tych właśnie tradycyjnych listów od świeżo upieczonej absolwentki uniwersytetu przeczytałam: " Pod samym domem mamy bibliotekę. Chcieliśmy nadrobić zaległości czytelnicze i zapisanie się do biblioteki wydawało się nam najłatwiejsze - jest wiele książek, które chciałabym mieć przeczytane, ale które niekoniecznie muszą stać w domu na półce. Niestety, brak zameldowania w tej dzielnicy okazał się nie pokonania. A tak się narzeka na spadek czytelnictwa w Polsce".

Jaki z tego wszystkiego płynie wniosek? Rzeczywiście trzeba nam przyłączyć się do buntu elit, do którego wzywają przedstawiciele polskich pisarzy i wydawców PEN-clubu, Polskiej Izby Książki i Stowarzyszenia Wydawców Katolickich. Jak widać kultura jest sprawą zbyt poważną, by pozostawić ją politykom. Inaczej, zanim się spostrzeżemy, analfabetyzm utrwali się w kolejnych pokoleniach Polaków już nie tylko z braku dostępu do oświaty i kultury, ale przede wszystkim z braku potrzeby dostępu do oświaty i kultury. A wtedy na wszelkie reformy będzie już za późno.