Przejdźmy się po Rynku. Kamienica nr 12 posiada piękne manierystyczne dekoracje, w których widać wpływy włoskie i niderlandzkie. Wykonane zostały przez naśladowców Dominika Santi Gucciego. Dom pochodzi z XV w. Pod koniec kolejnego stulecia należał do Szymona Konopnicy, rajcy i burmistrza Lublina. W połowie XVII w. jej właścicielem był ormiański kupiec Mikołaj Kieremowicz. Do innego Ormianina - Muratowicza należała przez jakiś czas kamienica nr 17. Właśnie w niej w 1835 r. urodził się Henryk Wieniawski, słynny skrzypek i kompozytor, który pochodził z rodziny żydowskiej. Na przeciw kamienic znajduje się budynek Starego Ratusza, od 1578 r. pełniącego także funkcję Trybunału Koronnego. Od XVI do XVIII w. burmistrzami Lublina byli m.in. Włosi: Rudgier i Daniel de Sacelis, Krzysztof i Jerzy Cyboni, Flawiusz Marchetti, Francuz - Mikołaj Delamars oraz pochodzący z Niemiec Jan Szulc, Dawid Lauerman i Jan Ekier.

Z Rynku udajemy się ul. Złotą w kierunku Bazyliki Ojców Dominikanów. Pierwszy klasztor tego zakonu został założony w Lublinie około 1253 r., a być może jeszcze wcześniej. Obecny kościół i klasztor zostały ufundowane przez Kazimierza Wielkiego w 1342 r. Prawdopodobnie od 1333 r. w świątyni przechowywane były relikwie Drzewa Krzyża Świętego. Do Lublina trafiły z Kijowa, ofiarowane przez panującego tam wówczas księcia Grzegorza. Lublin i jego mieszkańcy przez kilka stuleci doświadczali wielu łask, działy się liczne cuda. Związanych jest z nimi kilka legend. W okresie zaborów na uroczystości Znalezienia Krzyża (3 maja) i Podwyższenia Krzyża (14 września) liczni pielgrzymi przybywali także nielegalnie, przez "zieloną granicę". Od końca XVI w. do 1686 r. przy klasztorze działało Studium Generale z prawem nadawania stopni naukowych lektora i bakałarza filozofii oraz teologii. Była to zatem pierwsza lubelska wyższa uczelnia. Jej pierwszym rektorem był świątobliwy O. Paweł Ruszel. Według tradycji w klasztornym refektarzu została w 1569 r podpisana Unia Lubelska, po czym w kościele odprawiono dziękczynna Mszę św. W archiwum klasztornym przechowywano dokumenty Trybunału Koronnego i sądów rejonowych. Bazylika posiada 11 kaplic. Najcenniejsze to kaplica Firlejowska i Tyszkiewiczów, usytuowana za głównym ołtarzem. Jest ona dziełem jeszcze jednego włoskiego muratora, osiadłego w Lublinie Jana Cangerle. Dekorację wykonał sztukator Jan Baptysta Falconi. W kaplicy Szaniawskich wisi obraz "Pożar Lublina w 1719 r.". Można na n im zobaczyć, jak wówczas wyglądało miasto oraz dowiedzieć się, że o odwrócenie nieszczęścia modlili się tak katolicy, jak i Żydzi. Dalej idziemy ul. Archidiakońską. Pod nr. 5 jest kamienica zwana "Małym Ratuszkiem". Tu od 1763 r. odbywały się posiedzenia Rady Miejskiej, gdy w Starym Ratuszu trwały obrady Trybunału. Docieramy do Placu po Farze. Do rozbiórki w połowie XIX w. był tu kościół pw. św. Michała, ufundowany w 1282 r. przez Leszka Czarnego jako wotum dziękczynne za zwycięstwo nad Jaćwingami. Jak do tego doszło, opowiada inna legenda. W kamienicy przy ul. Grodzkiej 7 urodził się Wincenty Pol - poeta, geograf, krajoznawca i wielki patriota. Jego ojciec Ksawery pochodził z rodziny niemieckiej, osiadłej na Warmi, a matka Eleonora Longchamps de Berier z francuskiej rodziny kupców, mieszkających we Lwowie.

Ósmy przystanek na trasie to Brama Grodzka. Kiedyś łączyła chrześcijańskie Stare Miasto z nieistniejącą dziś dzielnicą żydowską. Obecny wygląd zyskała po przebudowie w 1785 r. Na Wzgórzu Zamkowym wypada kolejny przystanek. Ludzie mieszkali tu już we wczesnym średniowieczu. Na dziedzińcu najstarszy zabytek Lublina - wieża wybudowana w I połowie XIII w. Pełniła ona funkcję obronną, mieszkalną, była także więzieniem dla szlachty. Gotycki, murowany zamek wzniósł Kazimierz Wielki. W XIV i XV w., w okresie ożywienia kontaktów z Litwą, często gościli tu królowie; kilkakrotnie Władysław Jagiełło. To właśnie on był fundatorem bezcennych rusko-bizantyjskich fresków w gotyckiej kaplicy zamkowej. Pracowała nad nimi grupa ruskich malarzy pod kierunkiem mistrza Andrzeja. Prace ukończono 10 sierpnia 1418 r. Powstały wówczas sceny ze Starego i Nowego Testamentu, poczet świętych i Ojców Kościoła Wschodniego, a także jedyne portrety króla, namalowane za jego życia. W latach 1473 - 1475 na Zamku mieszkali synowie Kazimierza Jagiellończyka razem ze swoim nauczycielem i wychowawcą Janem Długoszem. W Lublinie napisał on kilka swoich dzieł historycznych. W latach 1823 - 1826 zrujnowany Zamek przebudowano na więzienie. Taką funkcję pełnił do roku 1954. Więzieni byli tu m.in. uczestnicy powstania styczniowego, ofiary terroru hitlerowskiego i stalinowskiego.

Ze Wzgórza Zamkowego kierujemy się do pomnika lwa - symbolu związków Lublina ze Lwowem. Poniżej, przy Alei Tysiąclecia, mamy przystanek nr 10. W latach 1567 - 1942 istniała tu Wielka Synagoga, zwana przez Żydów Maharszal - szul. Upamiętnia to tablica. Bożnica mogła pomieścić nawet 3000 osób. Po przeciwnej stronie przedostatni przystanek. To cerkiew prawosławna pw. Przemienienia Pańskiego. Wiadomo, że cerkiew drewniana istniała w tym miejscu już pod koniec XIV w. Po jej pożarze zniesiono obecną. Prawdopodobnie budowniczym był jeden z licznych lubelskich muratorów. Z tego okresu (1630) pochodzi późnorenesansowy ikonostas. Cerkiew poświęcił w 1633 r. metropolita kijowski Piotr Mohyła, którego imię nosi rondo, znajdujące się w pobliżu świątyni. W latach 1695 - 1863 cerkiew należała do unickiego zakonu bazylianów. Od 1875 r. wróciła do wyznawców prawosławia. W okresie międzywojennym należała do archidiecezji warszawsko - bielskiej, obecnie jest katedrą diecezji lubelsko - chełmskiej. Biegnąca przy niej ulica Ruska była kiedyś odcinkiem traktu handlowego, jaki ze Lwowa prowadził przez przeprawę na Bystrzycy ku osadzie targowej Czwartek. Pierwsze ślady osadnictwa na tym lessowym wzgórzu pochodzą z VI - VII w.

Przy kościele pw. św. Mikołaja jest dwunasty - ostatni przystanek naszej wędrówki szlakiem dawnych mieszkańców Lublina. Świątynię według tradycji miał ufundować Mieszko I. Obecny kościół pochodzi z XVI w. Później jeszcze jeden włoski murator - Piotr Traversi - dokonał jego przebudowy. Z Czwartku możemy podziwiać jeden z piękniejszych widoków panoramy Starego Miasta - taki, jak na obrazach dawnych mistrzów.

W artykule wykorzystano publikacje: O. Waldemar Kapeć OP, Kościół i klasztor dominikanów w Lublinie oraz Marta Denys i Stanisław Turski, Szlak Wielokulturowy.